Biện pháp bồi dưỡng vốn sống, vốn văn hóa để nâng cao năng lực cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu học

1. UỶBANNHÂNDÂNHUYỆNHẬULỘC PHÒNGGIÁODỤCVÀĐÀOTẠOHẬULỘC BỒIDƯỠNGNĂNGLỰCLÀMBÀI CẢMTHỤVĂNHỌCCHOHỌCSINHGIỎI LỚP4­5 Họvàtên: BùiQuangDiệu Chứcvụ: Giáoviên Đơnvịcôngtác: TrườngTiểuhọcNgưLộc1 SKKNthuộcmôn:TiếngViệt N¨m häc: 2010 - 2011 1
2. A­ĐẶTVẤNĐỀ I­LỜIMỞĐẦU: Dạyvănlàdạycáchlàmngười,trongchươngtrìnhmônTiếngViệt ở Tiểuhọcthôngquaviệcdạyhọccáctácphẩmvănhọccủacáctácgiảtiêu biểunướcngoàivàViệtNamđãgópphầnbồidưỡngtâmhồn,nănglực cảmthụchohọcsinh.Tuynhiên,ngônngữvănhọchếtsứccôđọngvàgiàu hìnhtượng,đểhiểusâusắcnhữngvấnđềđượctácgiảtâmhuyếtthểhiện quangônngữvănhọcnhiềukhikhôngphảidễngaycảđốivớinhiềungười lớnchúngtanóigìđếncácemhọcsinhTiểuhọckhimàvốnsống,vốnngôn ngữcủacácemtíchluỹchưađượcnhiều.Cảmthụvănhọclàmộtvấnđề khámớimẻ đốivớihọcsinhTiểuhọckhimàlầnđầutiênbướcchânvào nhàtrườngcácemđượclàmquen.Làmộtgiáoviênnhiềunămđượcnhà trườngphâncôngđảmnhậnbồidưỡnghọcsinhgiỏimônTiếngViệtkhối4 ­5,tôirấttâmhuyếtvớivấnđềnàyvàluônbănkhoăn,trăntrởlàmsaođể nângcaochấtlượngvàhiệuquả cảmthụ vănhọcchohọcsinhcủamình. Sángkiến:Bồidưỡngnănglựclàmbàicảmthụvănhọcchohọcsinh giỏilớp4­5làkếtquả củanhữngtrảinghiệmtrongquátrìnhdạyhọc củabản thântôi.Rấtmongđượcsự đónggópýkiếncủacácbạnđồng nghiệp! II­THỰCTRẠNGCỦAVẤNĐỀNGHIÊNCỨU: 1.Thựctrạng: Cáctácphẩmvănhọcđượcchọndạy ởTiểuhọclàcáctácphẩmngắn, đoạnvăn,đoạnthơ vàchủ yếuđượctiếnhànhquatiếtTậpđọcvớithời lượngkhôngnhiều[chỉtừ35­40phút].Đâylàmộthạnchếkhôngnhỏtới việcgiáoviênbồidưỡngnănglựccảmthụvănhọcchohọcsinh,khiếnhọc 2
3. sinhkhómàlĩnhhội,tiếpthuđầyđủýnghĩa,giátrịsâusắccủacáctácphẩm vănhọc.Bồidưỡngnănglựccảmthụvănhọcchohọcsinhlàgiúpcácem hiểusâusắcvề ýnghĩacủatácphẩm,về nhânvậttrongtácphẩm...thông quahìnhtượngnhânvật,ngôntừmàtácgiảsửdụng.Quaviệcgiúphọcsinh hiểutừngữtrongtácphẩmsẽgiúpcácemcảmnhậntácphẩmmộtcáchđầy đủ.Mặtkhác,từ việchọcsinhhiểuđó,cácemsẽ tíchluỹ đượcrấtnhiều vốntừgiúpchoviệcvậndụngchúngtronggiaotiếphaysảnsinhcácbàivăn, làmchongôntừ đượcchọnlọc,câunói,bàiviếtsẽ côđọng,súctíchhơn. ĐiềunàycũngchínhlàgópphầngiữgìnsựtrongsángcủaTiếngViệt... Quathựctiễndạyhọc,tôinhậnthấy:Việcdạy­họccủagiáoviênvà họcsinhchủyếuđượctiếnhànhquatiếtTậpđọcthôngquaviệctìmhiểu tácphẩmvớicáccâuhỏitrongsáchgiáokhoabằnglốihỏiđáp.Điềunàybị hạnchế về mặtthờigian,dẫnđếnchấtlượng,hiệuquả dạyhọckhông cao;khôngmởrộngđượcphạmvitiếpcậncáctácphẩmvănhọchayngoài nhàtrườngtrongkhihọcsinhrấtcónhucầuvàthựctếcácemđãtiếpcận vớinhiềutácphẩmkhác. 2.Kếtquả,hiệuquảcủanhữngthựctrạngtrên: Từthựctrạngdạyhọcnhưtrên,tôinhậnthấy:Khảnănghiểutácphẩm, tíchluỹvốnngônngữvănhọcvàvậndụngchúngtrongquátrìnhhọctập vàgiaotiếpcủahọcsinhkhôngcao. Để nắmvữngtìnhhìnhhọctậpcủahọcsinh,tạođiềukiệnthuậnlợi choviệcnghiêncứu,triểnkhaisángkiến,tôiđãtiếnhànhkhảosátchấtlư­ ợnghọcsinhhailớpbồidưỡnghọcsinhgiỏimônTiếngViệtdotôiphụ tráchnămhọc2010­2011sauhaituầnhọc,kếtquảthuđượcnhưsau[các emđượcchọnlànhữngemvàodiệnhọctốtnhấtcủacáclớp]: *Lớp4: Tổngsố Giỏi Khá Trungbình Yếu SL TL[% SL TL[%] SL TL[%] SL TL[%] ] 3
4. 15HS 3 20 3 20 4 26,7 5 33,3 *Lớp5: Tổngsố Giỏi Khá Trungbình Yếu SL TL[% SL TL[%] SL TL[%] SL TL[%] ] 20HS 4 20 5 25 5 25 6 30 Từ kếtquả thuđược,để nângcaonănglựccảmthụ vănhọcchohọc sinh,tôiđãmạnhdạntìmhiểunộidungcảmthụ vănhọc ở Tiểuhọcvà vậndụngvàoquátrìnhdạyhọccủamình. BGIẢIQUYẾTVẤNĐỀ I­CÁCGIẢIPHÁPTHỰCHIỆN: 1.TìmhiểuyêucầucảmthụvănhọcởTiểuhọc: Hiểumộtcáchđơngiản,cảmthụ vănhọc ở Tiểuhọcchínhlàsự cảm nhậnnhữnggiátrị nổibật,nhữngđiềusâusắc,tế nhị vàđẹpđẽ củavăn họcthể hiệntrongtácphẩm[cuốntruyện,bàivăn,bàithơ...]haymộtbộ phậncủatácphẩm[đoạnvăn,đoạnthơ...]thậmchímộttừ ngữ cógiátrị trongcâuvăn,câuthơ. 2.Tìmhiểuchủđềcủacáctácphẩmvănhọctrongchươngtrìnhlớp4 ­5: Chủ đề tácphẩmthể hiệnnộidungtácphẩm.Nắmvữngchủ đề tác phẩmlàcơ sở để hiểutácphẩm.Điềunàylàcầnthiếtvàvôcùngquan trọngtrongviệchướngdẫnlàmvăncảmthụchohọcsinhTiểuhọc. 3.Nghiêncứumộtsốbiệnphápnghệthuậtđượcsửdụngtrongcáctác phẩmvănhọcđượcgiảngdạyởTiểuhọc: Tưtưởng,ýnghĩacủacáctácphẩmvănhọcđượcthểhiệnquanộidung củatácphẩm.Trongtácphẩmcủamình,cáctácgiả thườngsử dụngcác biệnphápnghệthuậtđểthểhiệnnộidungấy.Cácđềbàilàmvăncảmthụ thườngyêucầuhọcsinhnêunộidunghoặcgiátrịcủacácbiệnphápnghệ 4
5. thuậtđượcsử dụngtrongcácđoạntríchhoặctácphẩmngắn.Việcnắm vữngvàtìmracácbiệnphápnghệ thuậtđượcsử dụngtrongđoạnthơ, đoạnvăn,bàivăn,bàithơsẽlàmộtchìakhoáquantrọngđểcácemlàmtốt bàivăncảmthụ. IICÁCBIỆNPHÁPTHỰCHIỆN: 1.Hướngdẫnhọcsinhhệthốngcácchủđềvănhọcđượcdạyởlớp 4­5: Để làmđượcbàivăncảmthụ,ngườiviếtphảinắmvữngnộidung,tư tưởngcủatácphẩmhaynóicáchkháclànắmđượcchủđềcủatácphẩm.Việc nắmvữngchủđềcủatácphẩmvănhọclàmộtkhókhănđầutiênmàhọcsinh gặpphảikhitiếnhànhlàmbàivăncảmthụ.Vìvậy,mởđầuphầnhướngdẫn họcsinhlàmbàicảmthụvănhọc,tôichohọcsinhhệ thốnglạicácchủ đề đượcgiảngdạyởlớp4vàlớp5: Cácbàivănởlớp4­5thườngxoayquanhcácchủđề: ­Vẻđẹpvàtìnhyêuquêhươngđấtnước,lòngtựhàodântộc. ­Tìnhcảmconngười:Tìnhcảmgiađình[tìnhmẹcon,chamẹ vớicon cái,tìnhcảmanhchị em...],tìnhcảmthầytrò,tìnhyêuthươngđốivới nhữngngườixungquanh,vớiBácHồ,tìnhyêucuộcsống. ­Mốiquanhệgiữaconngườivớithiênnhiên;nhữngmơướccủathiếu nhi,khaokhátkhámphá,chinhphụcthếgiới. Cụthể: Lớp4:Cácbàivănđượcchiathành10chủđiểm: Thươngngườinhư thể thươngthân;Măngmọcthẳng;Trênđôicánh ướcmơ;Cóchíthìnên;Tiếngsáodiều;Ngườitalàhoađất;Vẻđẹpmuôn màu;Nhữngngườiquảcảm;Khámpháthếgiới;Tìnhyêucuộcsống. Lớp5:Cácbàivănđượcchiathành10chủđiểm: ViệtNam­Tổquốcem;Cánhchimhoàbình;Conngườivớithiênnhiên; Giữlấymàuxanh;Vìhạnhphúcconngười;Ngườicôngdân;Vìcuộcsống thanhbình;Nhớnguồn;Namvànữ;Nhữngchủnhântươnglai. 5
6. 2.Hệthống,cungcấpchohọcsinhmộtsốkiếnthứcliênquanđến cảmthụvănhọcởTiểuhọc: Việchọcsinhnắmvữngvàhiểurõcáckiếnthứccơbảnkhilàmvăncảm thụcóvaitròquyếtđịnhtớiviệclàmbàicủacácem.Cóhiểurõvấnđềthì họcsinhmớivậndụnghiệuquảchúngtrongquátrìnhlàmbài,mớicócách cảmsâusắcnhất.Kiếnthứcvềvấnđề nàyđượcdạytrongchươngtrình Tiểuhọckhôngtậptrung,tảnmạn,lẻ tẻ ở cáckhốilớp.Việcnắmvững nhữngkiếnthứcấytheohệthốnglàmộtkhókhănlớnđốivớihọcsinh.Vì vậy,việctiếptheotrongquátrìnhbồidưỡngnănglựccảmthụvănhọccho họcsinhmàtôilàmlàhệthốnghoávàcungcấpchohọcsinhmộtsốkiến thứcliênquanđếncảmthụvănhọcởTiểuhọc.Cáckiếnthứcmàtôicung cấpchocácemnhưsau: 2.1.Mộtsốbiệnphápnghệthuật[tutừ]thườnggặpởlớp4­5 [đối vớilớp4,tôicungcấp4biệnphápnghệthuậtđầu]: a]Sosánh: Sosánhlàcáchđốichiếuhaiđốitượngkhácloạikhông đồngnhấtnhauhoàntoànmàchỉ giốngnhaumộtnétnàođóvề màusắc, hìnhdáng,ngữnghĩa... Vídụ: Bướmbaynhưlờihát Contàulàđấtnước [NgàyemvàoĐội­XuânQuỳnh] ­Tácdụng:Phépsosánhtrongvănhọccótácdụngtạoracảmgiácmới mẻ,giúpsựvậtđượcmiêutảtrởnêncụthể,sốngđộng... ­Cáchnhậnbiết:Trongcâuvăncósử dụngnghệ thuậtsosánhthường cócáctừ:là,như,bằng,tựa,tựanhư...vàdấuhaichấm[:]dấugạchngang [­]. b]Nhânhoá:Nhânhoálàcáchgọihoặctảđồvật,loàivật,câycối...bằng nhữngtừngữvốnđượcdùngđểgọihoặctảconngười [hoặcnóicáchkháclà gắnchođồ vật,loàivật,câycốitìnhcảm,trạngthái,hoạtđộng...nhưcon người]. 6
7. Vídụ: Emchạynhảytungtăng Múahátquanhôngtrăng Emnhảy,trăngcũngnhảy Máinhàướtánhvàng. [Trôngtrăng­TrầnĐăngKhoa] ­Tácdụng:Nghệthuậtsosánhgiúpchothếgiớiloàivật,đồvật,câycối... trởnêngầngũi,sinhđộng,hấpdẫn,biểuthịđượcnhữngtìnhcảm,suynghĩ củaconngười. c]Điệpngữ:Cáctừ ngữ đượcnhắclạinhiềulầntheochủ địnhnhằm nhấnmạnhmộtýnàođó. Vídụ: Hạtgạolàngta Cóvịphùsa CủasôngKinhThầy Cóhươngsenthơm Tronghồnướcđầy Cólờimẹhát Ngọtbùihômnay. [Hạtgạolàngta­TrầnĐăngKhoa] Trongđoạnthơ trên,từ cóđượclặplạibalầnnhằmnhấnmạnhgiá trịcủahạtgạoquêhươngthơmngon:cóhươngvị củađất[cóvịphùsa], củatrời [hươngsenthơm] vàcôngsứclaođộngcủaconngười [lờimẹ hát]. *Chúý: Cầnphânbiệtcáctừ ngữ đượclặplạivớichủ địnhnhấn mạnhmộtýnàođó[điệpngữ]vớicáctừngữđượclặplạingẫunhiên,liên kếtcâuthôngthường.Vídụ: ThấyNgựađangăncỏ,Sóithèmrỏdãi.NótoanxôngđếnănthịtNgựa, nhưnglạisợNgựachạymất. LaPhôngten 7
8. Từ Ngựa đượclặplạinhằmliênkếtcâu,khôngphảilàbiệnpháp nghệthuậtđiệpngữ. d]Đảongữ: Đảotrậttự củacáctừ ngữ hoặcđưavị ngữ đứngtrước chủngữnhằmnhấnmạnhgiátrịbiểucảmnàođó. Vídụ1:Thoắtcái,lácđáclávàngrơitrongkhoảnhkhắcmùathu. [ĐườngđiSaPa­NguyễnPhanHách] Trongcâuvăntrên,tácgiảdùngbiệnphápnghệthuậtđảongữ:đảo lác đác[bổ nghĩachovị ngữ]lêntrướcchủ ngữ nhằmnhấnmạnh,làmnổi bậtvẻđẹpnênthơcủasựbiếnđổicủacảnhsắcthiênnhiênởSaPa. Vídụ2: ĐẹpvôcùngTổquốctaơi! Rừngcọ,đồichè,đồngxanhngàongạt NắngchóisôngLô,hòôtiếnghát ChuyếnphàdàodạtbếnnướcBìnhCa. [TốHữu] Trongđoạnthơtrên,tácgiảđãsửdụngbiệnphápnghệthuậtđảongữ­ đưavị ngữ đứngtrướcchủ ngữ [ĐẹpvôcùngTổ quốcta ơi]nhằmnhấn mạnhvẻđẹpcủađấtnướctađượctácgiả nêuraở cácdòngthơ saucủa đoạntrích.Đồngthờivớiviệcsử dụngbiệnphápnghệ thuậtnày,tácgiả đãnóilênlòngtựhàodântộc. đ]Ẩndụ:Dùngcáinàyđểnóiđếncáikhác. Vídụ: Áochàmđưabuổiphânli Cầmtaynhaubiếtnóigìhômnay. [ViệtBắc­TốHữu] ÁochàmchỉngườidânViệtBắc. e]Chơichữ:Chơichữlàdựavàohiệntượngđồngâm,tạoranhữngcâu nóinhiềunghĩa,gâynhữngbấtngờthúvịchongườiđọc,ngườinghe. Vídụ: ­Kiếnbòđĩathịtbò. ­Ruồiđậumâmxôiđậu. 8
9. 2.2.Cácdạngbàitậpcảmthụcơbảnởlớp4­5: Dạng1:Bàitậptìmhiểutácdụngcủacáchdùngtừ đặtcâusinh động: Vídụ: Hãychobiếtmỗicâuvăndài[nhiềuvị ngữ]dướiđâygiúpem cảmnhậnđượcđiềugìthúvị? [1]Nhữngcơngiósớmđẫmmùihồi,từ cácđồitrọcLộcBìnhxônxao xuống,trànvàocánhđồngThấtKhê,lùalênnhữnghangđáVănLãngtrên biêngiới,àoxuốngCaoLộc,ChiLăng. [TôHoài] [2]Giótâylướtthướtbay,quarừng,quyếnhươngthảoquảđi,rảitheo triềnnúi,đưahươngthảoquảngọtlựng,thơmnồngvàonhữngthônxóm ChinSan. [MaVănKháng] Gợiý:[1]:Mùihồingàongạttoảmạnhđikhắpnẻo,ngỡnhưtrênvùng đấtLạngSơnđâuđâucũngđượmmùihồichín. [2]:Hươngthảoquả thơmnồng,lantoảđirấtxa,từ rừngquanúi,vào đếntậnthônxómChinSan. [1],[2]:Chúngtacảmnhậnđượcmộtsựlantoảnhanh,mạnh,xarộng, khôngdứt,tưởngnhư cả đấttrờiđượcsưởi ấmbởihươngthơmngào ngạt,nồngnàn;gợilênmộtcuộcsốngyênổn,thanhbình,ấmápvànođủ. Dạng2:Bàitậppháthiệnnhữnghìnhảnh,chitiếtcógiátrịgợitả: Vídụ:NhớvềViệtBắc,nhàthơTốHữucóviết: Rừngxanhhoachuốiđỏtươi Đèocaonắngánhdaogàithắtlưng Ngàyxuânmơnởtrắngrừng Nhớngườiđannónchuốttừngsợidang Vekêurừngpháchđổvàng Nhớcôemgáiháimăngmộtmình. 9
10. Emcónhậnxétgìvề hìnhảnhnhữngngườidânViệtBắcđượcgợitả quađoạnthơtrên? Gợiý:HìnhảnhngườidânViệtBắcđượcgợitảquađoạnthơthậtmộc mạc,bìnhdị,thânthương;nhữngconngườicầncù,chịukhó,sốngcuộc sốngbìnhyêngiữaquêhươngtươiđẹp. Dạng3:Bàitậptìmhiểuvàvậndụngmộtsố biệnpháptutừ [nghệ thuật]: Vídụ1:Trongkhổthơdướiđây,hìnhảnhsosánhđãgópphầndiễntả nộidungthêmsinhđộng,gợicảmthếnào? Đãcóailắngnghe Tiếngmưatrongrừngcọ? Nhưtiếngthácdộivề Nhưàoàotrậngió. [NguyễnViếtBình] Gợiý:Hìnhảnh,âmthanhtiếngthácdộivề,àoàotrậngióđãgóp phầndiễntảđượcsự mạnhmẽ,vangđộngcủatiếngmưarơitrongrừng cọ;gợicảmxúcmớilạ,thúvị. Vídụ2:Chỉrõđiệpngữtrongđoạnvăndướiđâyvàchobiếttácdụngcủa nó? Thoắtcái,lácđáclávàngrơitrongkhoảnhkhắcmùathu.Thoắtcái, trắnglonglanhmộtcơnmưatuyếttrênnhữngcànhđào,lêmận.Thoắtcái, gióxuânhâyhẩy,nồngnànvớinhữngbônghoalay ơnmàuđennhung hiếmquý. [NguyễnPhanHách] Gợiý: Điệpngữ thoắtcái gợicảmxúcđộtngột,ngỡ ngàng;nhấn mạnhsựthayđổirấtnhanhcủathờigian. Dạng4:Bàitậpvềbộclộcảmthụvănhọcquamộtđoạnviếtngắn: Vídụ: Emnghethầyđọcbaongày Tiếngthơđỏnắng,xanhcâyquanhnhà. 10
11. Máichèonghevọngsôngxa Êmêmnghetiếngcủabànămxưa. Nghetrăngthởđộngtàudừa Ràoràonghechuyểncơnmưagiữatrời. Thêmyêutiếnghát,nụcười Nghethơemthấyđấttrờiđẹpra. [Nghethầyđọcthơ­TrầnĐăngKhoa] Hãynêucảmnhậncủaemkhiđọcbàithơnày. Gợiý: ­Bàithơ NghethầyđọcthơcủaTrầnĐăngKhoalàmộtbài thơ rấthay,giàuhìnhtượngthẩmmĩ,làmxúcđộngngườiđọc,người nghe. ­Bàithơnóilênsự thíchthú,saymêcủatácgiả khinghethầyđọcthơ. Niềmhứngkhởiđóđãđượctácgiảthểhiệnthànhcôngquacácbiệnpháp nghệthuật.Hìnhảnhtiếngthơđỏnắngxanhcâyquanhnhàthậtlàsinh động.Cáchdùngtừ đỏ nắng, xanhcây giúptahìnhdungđượcmàu sắcđangchuyểnđộng,gây ấntượngmớilạ đốivớingườiđọc. Tiếng thơvốnlàđiềuchỉ nghevàcảmnhậnđượcnaydườngnhư cóthể nhìn thấyđược.Khôngchỉ cóthế,nghethơ tácgiả còntưởngtượngđếnmái chèo,dòngsông,ngườibàyêudấunămxưavànhấtlà nghetrăngthở độngtàudừalàmộthìnhảnhrấttinhtế,hấpdẫnđượctônlênbằngbiện phápnghệ thuậtnhânhoá.Ánhtrăngđượccảmnhậntừ hơithở nhẹ làm tàudừalayđộng.Tiếngthơcủathầyđãlàmchocảnhvậtđượcgiaohoà vớinhauTấtcảđiềuđóchotathấyrõtácgiảđãxúcđộngbiếtnhường nàotrướctiếngthơcủathầy.Vìthếchonên: Nghethơemthấyđấttrờiđẹpra. ­Tiếngthơcủangườithầyđãmởrachotâmhồnnhàthơbiếtbaonhiêu hìnhảnh,tìnhcảm,suynghĩđẹp. 2.3.Cácbướclàmmộtbàivăncảmthụ: 11
12. Đểlàmtốtmộtbàitậpcảmthụvănhọc,cácemthựchiệnđầyđủtừng bướccácviệcsauđây: a]Đọckĩđềbài,nắmchắcyêucầucủabàitập[Phảitrảlờiđượcđiều gì?Cầnnêubậtđượcýgì?]. b]Đọcvàtìmhiểuvềcâuthơ[câuvăn]hayđoạntríchđượcnêutrongđề bàiđể tìmrachủ đề củanó,cáchdùngtừ đặtcâu;cáchdùnghìnhảnh,chi tiết;cáchsử dụngcácbiệnphápnghệ thuậtnhư sosánh,nhânhóa,điệp ngữ,...quađópháthiệnđượcnộidungthểhiệnýnghĩađẹpđẽsâusắccủa câuthơ[câuvăn]hayđoạntrích. Thôngthườngđểtìmhiểumộtđoạnvăn,thơemcầnđọckĩđoạntrích, xácđịnhđượcnộidungchínhcủađoạntríchthôngquamộtsốcâuhỏigợi ýsau: ­Tácgiảviếtbài[đoạn]văn[thơ]nhằmdiễntảgì? ­Điềuđóđượcthể hiệnquanhữngtừ ngữ,hình ảnh,chitiếtnàovà nhữngbiệnphápnghệ thuậtnàođượcthể hiệnquacáctừ ngữ,hình ảnh đó? ­Đoạnthơ[văn]gợichoemsuynghĩcảmxúcgì? c]Viếtđoạnvăncảmthụhướngvàoyêucầucủađề: ­Đoạnvăncóthểbắtđầubằngmộtcâumởđoạnđểdẫndắtngườiđọc hoặctrảlờithẳngvàocâuhỏichính.Tiếpđó,cầnnêurõcácýtheoyêucầu củađề[cáchìnhảnh,từngữ,chitiết...làmtoátnộidungcủađoạnvăn,đoạn thơ].Cuốicùng,cóthểkếtđoạnbằngmộtcâungắngọnđểgợilạinộidung cảmthụ. Vớitừngdạngbàicụthểcóthểtrìnhbàytheocácbướccơbảnsau: *Dạngbàipháthiệnhìnhảnh,chitiếtgợitảthườngcócácbướcsau: ­Pháthiện,nêuracáchìnhảnh,chitiếtgợitả. ­Táihiệnvẻđẹp,nêuýnghĩacủahìnhảnh,chitiếtthôngquabiệnpháp nghệthuậtđượcsửdụng. ­Nêubậtđượctưtưởng,tìnhcảmcủatácgiả. 12
13. ­Cảmxúccủabảnthân. *Dạngbàicảmthụ hìnhtượngnhânvật[dạngnhỏ củadạngbàicảm thụvănhọcquađoạnviếtngắn]: ­Nêucácchitiếtvề: +Ngoạihình +Hànhđộng cña nh©n vËt [®îc thÓ hiÖn qua tõ ng÷, h×nh ¶nh nµo?]. +Lờinói ­Nêubậttínhcách,phẩmchất,...củanhânvật. ­Tư tưởngchủ đạo,ýnghĩasâuxacủatácphẩm,củatácgiả đượcthể hiệnquanhânvật. ­Cảmxúccủabảnthân. Vídụ:Trìnhbàycảmnhậncủaemvềlòngthươngngười­mộtnéttính cáchtiêubiểucủaDếMèntrongcâuchuyệnDếMènbênhvựckẻyếucủa nhàvănTôHoài. Bàithamkhảo:NhânvậtDếnMèntrongmẩuchuyệnDế mènbênh vựckẻyếucủaNhàvănTôHoàiđãđểlạichotaấntượngtuyệtđẹp. Đó làmộtconngườigiàutìnhthươngngười.Khinghe tiếngkhóctỉ tê và thấychịNhàTrògụcđầubêntảngđácuội,nếulàngườikhácchắcsẽ thờ ơ,bỏ mặcnhưngDế MènđãđếngầnvàgặnghỏichothấyDế Mènđãrấtquantâmđếnmọingười.HìnhảnhchịNhàTrò đãbénhỏlại gầy gò quá với đôi cánh ngắn chùn chụt đã làm Dế Mèn rất cảm thương.Chútacàngxúcđộnghơntrướccảnhngộbấthạnhcủachị: Mẹ mất, sốngthuithủi mộtmình, túngthiếu lạicònbị đedọabởi mónnợtruyềnđờicủabọnnhện.Cửchỉ xoèhaicàngra,dắtchịNhà Tròđivàlờinói:Emđừngsợ,hãyvềvớitôiđâycàngthểhiệnrõhơn phẩmchấtđángquýcủaDếMèn:giàutìnhthươngyêu,sẵnsàngchechở, giúpđỡ nhữngngườiyếuđuốibấthạnh.DếMènđúnglàbiểutượngcủa tìnhthươngyêu,lòngnhânái.DếMènđãđểlạitronglòngtabaotìnhcảm mếnthương,cảmphục. 13
14. *Vớicácdạngbàicònlạigồm4bướcsau: ­Pháthiệnnghệthuật. ­Chỉranộidung. ­Nêutưtưởng,tìnhcảmcủatácgiả. ­Cảmxúccủabảnthân. 3.Hướngdẫnhọcsinhvậndụngvàolàmbàicảmthụvănhọc: 3.1.Hướngdẫnhọcsinhnhậndạngđề: Việchọcsinhnhậndạngđềđúngsẽgiúpcácemtránhviệclạcđề,làm bàilanman,khôngtậptrungvàonộidungcâuhỏiyêucầu.Hướngdẫnhọc sinhnhậndạngđềđượctôichiaralàmhaicấpđộ: ­Cấpđộ vậndụngtrựctiếp:Saumỗibiệnphápnghệ thuật,dạngbài tậpđượcnêutrên,tôichohọcsinhtiếnhànhlàmbàitậpvậndụngngayđể cácemlàmquen.Mứcđộyêucầuđượcgiảmđộkhóởchỗ:cácemđãbiết chắcbiệnphápnghệ thuậtđượcsử dụngtrongđoạnvăn,đoạnthơ,bài văn,bàithơnênviệccủacácemlàtậptrungkhaithácgiátrịcủabiệnpháp nghệ thuậtđượctácgiả sử dụngđể hoànthànhbàitậptheoyêucầu.Ví dụ: *Saukhihướngdẫnhọcsinhcáckiếnthứcvềbiệnphápnghệthuậtso sánh,tôiđưaracácbàitậpvậndụngsau: Sosánh:­Bàitậpvậndụng: +Nghệthuậtnàođượcsửdụngtrongcâucadaosau: CôngchanhưnúiTháiSơn Nghĩamẹnhưnướctrongnguồnchảyra. Trảlời:Nghệthuậtđượcsửdụngtrongcâucadaotrênlànghệthuậtso sánh:CôngchađượcsosánhvớinúiTháiSơn.Nghĩamẹđượcso sánhvớinướctrongnguồnchảyra.Dấuhiệusosánhlàtừ như.Các hìnhảnhsosánhnàynóilêncônglaotolớnvàtìnhyêuthươngvôbờ bến củachamẹđốivớiconcái. 14
15. +Emcảmnhậnđượcgìvềtìnhcảmbàcháuđượcthểhiệnquaphépso sánhsau: Bànhưquảngọtchínrồi Càngthêmtuổitáccàngtươilòngvàng. [Quảngọtcuốimùa­VõThanhAn] Trả lời: Trongđoạnthơ trên,ngườibàđượcsosánhvới quả ngọt chín.Hìnhảnhsosánhnàynóilênvaitròcủangườibàđốivớiconcháu.Quả chínbaogiờcũnglàthứquảngon,ngọtnhưsựhiểubiếtcủabàđượctăngdần lêntheothờigianvàngườibàngàycànglàchỗdựavữngchắcvềtinhthầncho concháu.Haicâuthơtrêncũngnóilêntìnhcảmthắmthiếtcủabàvàcháu.Đólà sựkínhtrọngcủangườicháuđốivớingườibà. * Saukhihướngdẫnhọcsinhcáckiếnthứcvề biệnphápnghệ thuật nhânhoá,tôiđưarabàitậpvậndụngsau: Nhânhoá:­Bàitậpvậndụng: Chỉravànêutácdụngcủanghệthuậtnhânhoátrongđoạnthơsau: Béngủngonquá Đẫycảgiấctrưa Cáivõngthươngbé Thứchoàiđưađưa. Trảlời:Trongđoạnthơtrên,hìnhảnhnhânhoáđượcthểhiệnquahaicâu thơ: Cáivõngthươngbé Thứchoàiđưađưa. Tácdụngcủabiệnphápnghệ thuậtnàygiúpchohình ảnhcáivõngtrở nênsinhđộng,gầngũivớithế giớithầntiêncủatuổithơ.Cáivõngnhư mộtngườibạnthânthiếtcầnmẫnnânggiấcngủchobéthơ. *Saukhihướngdẫnhọcsinhkiếnthứcvềbiệnphápnghệ thuậtchơi chữ,tôiđưarabàitậpvậndụngsau: Chơichữ:­Bàitậpvậndụng: 15
16. Đêmđêmtiếngthậmtiếngthình Cốigạođầycảnghĩatìnhnướcnon. [QuaThậmThình­NguyễnBùiVợi] Tácgiảđãsửdụngbiệnphápnghệthuậtgìtrongcâuthơđầu?Nóirõcái haycủabiệnphápnghệthuậtđó. Trả lời: Trongcâu: Đêmđêmtiếngthậmtiếngthình,tácgiả đãsử dụngbiệnphápnghệthuậtchơichữ.Cụthể: thậm,thìnhvừalànhững tiếnggợitả âmthanhcủatiếngchàygiãgạovọnglạitừ thờivuaHùng vừalàhaitiếngtrongđịadanhThậmThìnhthuộcPhongChâu,PhúThọ. TụctruyềnđâylànơivuaHùngnghỉchânvàđặtkhochứagạo. Haicâuthơtrêngợilạihìnhảnh,âmthanhtiếngchàygiãgạothủadựng nướcquathờigiannhưcònvọngvềquanhquất,cònnghethoảngđâuđây. ­Cấpđộ tự hiểuvàvậndụng: Ở cấpđộ này,tôichỉ nêubàitậpvà khôngnóirõtrongđoạnvăn,đoạnthơ,bàivăn,bàithơsử dụngbiệnpháp nghệthuậtgì;tư tưởng,chủđề tácphẩm,ýđồ nghệ thuậtcủatácgiả ra saomàyêucầuhọcsinhphảitựtìmhiểuvàpháthiệnrađểhoànthànhbài tậptheoyêucầu.Cấpđộnàykhóhơn,yêucầuvớihọcsinhcaohơn,tổng hợphơn,vớinhiềubiệnphápnghệthuậtđượcsửdụnghơn. Vídụ1:Đoạnthơ: Bèđichiềuthầmthì Gỗlượnđànthongthả Nhưbầytrâulimdim Đằmmìnhtrongêmả. [BèxuôisôngLa­VũDuyThông] Nghệ thuậtnàođãđượctácgiả sử dụngtrongđoạnthơ trên?Nêucảm nhậncủaemkhiđọcđoạnthơ? Trảlời:Nghệthuậtđượctácgiảsử dụngtrongđoạnthơ trênlà:Nhân hoá: chiềuthầmthì vàsosánhbègỗ như đàn cálượn thongthả, 16
17. như bầytrâu đang limdim tắmmáttrêndòngnướctrongxanh êm ả. Sự kếthợpkhéoléogiữabiệnphápnghệ thuậtnhânhoá,sosánhvà dùngcáctừláythầmthì,thongthả,limdim,êmảđượcdùngrất đắt,cótácdụngđặctảbuổichiềuthanhbình,thơmộngtrêndòngsôngLa. Vídụ2: Nếuchúngmìnhcóphéplạ Háitriệuvìsaoxuốngcùng Đúcthànhôngmặttrờimới Mãimãikhôngcònmùađông [Nếuchúngmìnhcóphéplạ­ĐịnhHải] Đoạnthơthểhiệnnhữngđiềugìđẹpđẽ?Emcónhữngcảmnhậngìkhi đọcđoạnthơtrên. Trảlời:Trongđoạnthơtrên,tácgiảsửdụngnghệthuậtliêntưởngkhá thúvị:Biểutượngôngmặttrờigợilênmộtthế giới ấmnohạnhphúc, đầyánhsáng;tráingượclàbiểutượngmùađônggợisự lạnhlẽo,đói rét,nghèokhổ.Cáchdùngcácđộngtừhái,đúcthểhiệnkhátvọngcủa tuổithơmuốnchinhphụcvũtrụbaolavàcáchànhtinhxaxôi. Đoạnthơ thể hiệnsinhđộng ướcmơ caođẹp,đầytínhnhânvăncủa tuổithơ:Trêntráiđấtkhôngcònđóirét,nghèokhổ vàbấtcông.Cácem ướcmơ về mộtthếgiớitốtđẹp,đầyánhsángvănminh, ấmnovàhạnh phúc. 3.2.Sử dụngcáccâuhỏigợimở để hướngdẫnhọcsinhtìmhiểu đoạnvăn,đoạnthơ,bàivăn,bàithơ: Córấtnhiềubàitậpcảmthụmàthoạtnhìnhọcsinhkhónhậnbiết,phân biệtđượcbiệnphápnghệthuậthaynộidungcủabài,cũngnhưnhữnghình ảnh,từngữ,...đượctácgiảsửdụng.Vìvậy,giáoviêncầnphảicónhững câuhỏigợimởđểhọcsinhtrảlời,sauđóhướngdẫncácemtổnghợpcác ývàtrìnhbàythànhbàiviết. Vídụ1:Vớiđềbàisau: 17
18. TrongbàiBầmơi,TốHữucóviết: Mưaphùnướtáotứthân Mưabaonhiêuhạtthươngbầmbấynhiêu. Nghệthuậtnổibậtởđâylàgì?Quanghệthuậtấy,emcảmnhậnđược điềugìsâusắc? Thoạttiênmớiđọc,họcsinhsẽ khócóthể nhậnbiếtđượcbiệnpháp nghệthuậtmàtácgiảđãsửdụngvìởđâytácgiảsửdụngbiệnphápnghệ thuậtsosánhngầm.Vớibàitậpnày,tôiđãđặtcâuhỏiđể họcsinhtìm hiểunhưsau: ­Trongcâuthơ thứ haicónhữngđốitượngnào? [Cóbađốitượng: nhữnghạtmưa,bầm[mẹ]vàtìnhthương]. ­ Trong các đối tượng đó, những đối tượng nào liên hệ với nhau? [Nhữnghạtmưavàtìnhthương]. ­Câuthơ nàynóilênđiềugì? [Mưacàngnhiềuhạt,ngườiconcàng thươngmẹbấynhiêu]. ­Nhưvậy,biệnphápnghệthuậtởđâylàgì?[Nghệthuậtsosánh]. ­Cácđốitượngnàođượcsosánhvớinhau? [Nhữnghạtmưavàtình thương]. Từđó,họcsinhcóthểlàmbàinhưsau: TrongbàiBầmơi,nhàthơTốHữucóviết: Mưaphùnướtáotứthân Mưabaonhiêuhạtthươngbầmbấynhiêu. Bằngviệcsử dụngthànhcôngbiệnphápnghệ thuậtsosánh[mưabao nhiêuhạtthươngbầmbấynhiêu],tácgiảđãthểhiệntìnhcảmyêuquýcủa mộtngườiconđốivớimẹ,làmchongườiđọchìnhdungđượcnỗivấtvả củangườimẹ:Giữacáigiárét,mẹ cònphảihứngchịunhữnghạtmưa buốtlạnh.Từđócànglàmchotathêmxúcđộngbởinhữngtìnhcảmđáng trântrọngcủangườicondànhchongườimẹ.Vớiviệcsử dụnghình ảnh sosánhnhữnghạtmưavớitìnhcảmcủangườicon,tácgiả đãthànhcông 18
19. trongviệcthểhiệntìnhcảmđó.Hỏicómấyaiđếmđượccóbaonhiêuhạt mưarơicũngnhưtìnhcảmdạtdàocủaconđốivớimẹ? Vídụ2:Kếtthúcbàithơ Mẹvắngnhàngàybão,nhàthơĐặngHiển viết: Thếrồicơnbãoqua Bầutrờixanhtrởlại Mẹvềnhưnắngmới Sángấmcảgiannhà. Theoemhìnhảnhnàolàmnênvẻđẹpcủađoạnthơtrên?Vìsao? Đốivớibàitậpnày,họcsinhkhôngkhóđểnhậnrahìnhảnhnàolàmnên vẻ đẹpcủađoạnthơ là: Mẹ về như nắngmới/Sáng ấmcả giannhà nhưngđể giảithíchđượclídovìsaolạikhôngphảilàchuyệndễ,nhiều họcsinhrấtlúngtúng.Tôiđãhướngdẫnhọcsinhnhưsau: ­Đoạnthơthuộcchủđềgì?[Tìnhcảmconngười:Tìnhcảmgiađình]. ­Hình ảnhnàonêulênýnghĩacủađoạnthơ vàgây ấntượ ngđẹp tronglòngngườ iđọc?[Mẹvềnhưnắngm ới/Sángấmcảgiannhà]. ­Biệnphápnghệthuậtđượcsử dụngtronghaicâuthơnàylàgì?[Biện phápnghệthuậtsosánh]. ­Emhãynêuhình ảnhsosánh?[Ngườimẹ trởvề nhàkhicơnbãoqua đượcsosánhvớihình ảnhnắngmớihiệnrakhibầutrờixanhtrởlại saucơnbão]. ­Sựsosánhđógiúpchúngtahiểuđượcđiềugì? [Mẹ cầnthiếtchocả giađìnhchẳngkhácnàoánhnắngcầnthiếtchosựsống]. Từđó,họcsinhcóthểlàmbàinhưsau: Hình ảnhMẹ về như nắngmới,sáng ấmcả giannhàđãlàmnênvẻ đẹpcủađoạnthơ.Hìnhảnhnàygâyấntượngđẹptronglòngngườiđọcvà nêubậtđượcýnghĩacủacảbàithơ.Ngườimẹtrởvềnhàkhicơnbãoqua đượcsosánhvớihìnhảnhnắngmớihiệnrakhibầutrờixanhtrởlạisau cơnbão.Sựsosánhđógiúpchúngtahiểuđượcmộtđiềusâusắc:Mẹcần 19
20. thiếtchocảgiađìnhchẳngkhácnàoánhnắngcầnthiếtchosựsống.Chính vìvậy,khimẹtrởvề,cảgiannhàtrở nênsángấmbởitìnhyêuthương đẹpđẽ.Vaitròcủangườimẹ tronggiađìnhthậtquantrọngvàđángquý biếtbao! Vídụ3:Miêutảvềdòngsông,nhàthơNguyễnTrọngTạođãviếtángthơ sau: Dòngsôngmớiđiệulàmsao Nắnglênmặcáolụađàothướttha Trưavềtrờirộngbaola Áoxanhsôngmặcnhưlàmớimay. Hãychỉracáihaytrongcáchnói"dòngsôngmặcáo"củanhàthơ. Đâylàdạngbàitậppháttriểnvốnngônngữ chohọcsinh.Để làmđược bàitậpnày,tôihướngdẫnhọcsinhđọckĩđoạnthơvàsuynghĩxemtácgiả tảdòngsôngnhưai[nhưmộtngườithiếunữ],từđódựavàonộidungđoạn thơvàtínhtìnhcủanhữngthiếunữnóichungđểnêuracáchhiểucủamình. Họcsinhcóthểnêu:Dòngsôngđượcnhàthơmiêutảgiốngnhưmộtthiếu nữđiệuđà,thíchlàmđẹp. Từđó,họcsinhcóthểlàmbàinhưsau: Cách nói dòngsông m ặc áo là cách nóihay, duyên dángvà nên thơ. Dòngsôngđượcnhânhoátrở nênđiệuđà,thíchlàmđẹp,làmduyên như thiếunữ.Tả dòngsông,tácgiả tả sắcnướcbiếnhoátrongmọithời điểmtrongmộtngàyvớikhônggianrộngrãi,tĩnhtạinhư việcthiếunữ luônthayđổiyphụccủamình.Quacáchquansát,cáchmiêutả dòngsông rấtchínhxácvàtinhtế,tácgiảđãtạonênchấtthơchodòngsôngthậthiền hoàvàyênả. Vídụ4:ĐọcđoạnvănsautrongbàiRừngmiềnđông: Đangvàomùarừngdầutrútlá.Tàuládầuliệngxuốngnhư cánhdiều phủvàngmặtđất.Mỗikhicóconhoẵngchạyqua,thảmlákhôvangđộng 20

Video liên quan