Các chế tài đối với việc mua bán hóa đơn

Mua bán trái phép hóa đơn hiện nay là vấn đề nhiều cá nhân, nhiều doanh nghiệp quan tâm. Trước thực trạng việc mua bán trái phép hóa đơn diễn ra ngày một nhiều, công khai trên các trang mạng xã hội, hành vi này bị liệt kê vào hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý theo các mức độ khác nhau.

Hiện nay, với mục đích để được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào, giảm nghĩa vụ thuế, hợp thức hóa cho hàng hóa trôi nổi, nhiều doanh nghiệp đã có hành vi mua bán hóa đơn. Hành vi trái pháp luật này không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước mà còn ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh lành mạnh.

Theo quy định hiện nay, tùy theo mức độ, hành vi mua bán trái phép hóa đơn có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Cụ thể, tại Điều 203 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi bởi điểm k khoản 2 Điều 2 Luật Sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017) quy định về việc truy cứu trách nhiệm hình sự với các cá nhân, tổ chức phạm tội mua bán trái phép hóa đơn như sau:

1. Người nào in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước ở dạng phôi từ 50 số đến dưới 100 số hoặc hóa đơn, chứng từ đã ghi nội dung từ 10 số đến dưới 30 số hoặc thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm: Có tổ chức; Có tính chất chuyên nghiệp; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn; Hóa đơn, chứng từ ở dạng phôi từ 100 số trở lên hoặc hóa đơn, chứng từ đã ghi nội dung từ 30 số trở lên; Thu lợi bất chính 100.000.000 đồng trở lên; Gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước 100.000.000 đồng trở lên; Tái phạm nguy hiểm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

4. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:

1. Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng;

2. Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng;

3. Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;

4. Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Đây là các quy định về việc truy cứu trách nhiệm hình sự với các cá nhân, tổ chức phạm tội mua bán trái phép hóa đơn mới nhất. Tùy từng mức độ, nhẹ sẽ bị xử phạt hành chính, nặng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Chiều tối ngày 28/7, Tổng cục Thuế thông tin về công tác công tác quản lý hóa đơn điện tử và phối hợp tuyên truyền trong lĩnh vực thuế, nhằm kịp thời ngăn chặn, xử lý những đối tượng xấu có hành vi gian lận, buôn bán hóa đơn bất hợp pháp.

LỢI DỤNG CHÍNH SÁCH THÔNG THOÁNG ĐỂ GIAN LẬN

Tổng cục Thuế cho biết thời gian qua, dưới sự chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Chính phủ và Bộ Tài chính, ngành thuế đẩy mạnh điện tử hóa và chuyển đổi số trong công tác quản lý thuế.

Theo đó, ngành thuế cung cấp các dịch vụ thuế điện tử như: kê khai thuế điện tử, nộp thuế điện tử, hoàn thuế điện tử, dịch vụ thuế điện tử trên thiết bị di động (Etax mobile); triển khai cổng thông tin điện tử kê khai, nộp thuế giành cho nhà cung cấp nước ngoài… Từ đó, tạo điều kiện ngày càng thuận lợi hơn cho người dân, doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế với Nhà nước một cách dễ dàng, nhanh chóng.

Đặc biệt, "từ ngày 1/7/2022, việc triển khai áp dụng hóa đơn điện tử trên toàn quốc là một bước ngoặt có tính bản lề, tạo ra những cải cách sâu rộng và tác động to lớn đến công tác quản lý thuế. Việc triển khai hệ thống hoá đơn điện tử tiết kiệm được chi phí cho doanh nghiệp và người dân, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, bình đẳng giữa các tổ chức cá nhân nộp thuế", Tổng cục Thuế nhấn mạnh.

Tuy nhiên, Tổng cục Thuế nêu rõ tình trạng một bộ phận người nộp thuế lợi dụng sự thông thoáng của cơ chế, chính sách để thành lập doanh nghiệp nhưng không để sản xuất kinh doanh mà nhằm thực hiện hành vi mua bán và sử dụng hóa đơn khống.

Một số doanh nghiệp có hoạt động sản xuất, kinh doanh nhưng ý thức chấp hành pháp luật thuế chưa cao, tham gia hoạt động mua bán hóa đơn bất hợp pháp để kê khai khấu trừ thuế, hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT), chiếm đoạt tiền thuế VAT, kê khai khống chi phí được trừ, nhằm trốn thuế thu nhập doanh nghiệp, gây thất thu cho ngân sách nhà nước..

Cũng trong quá trình quản lý thuế, cơ quan thuế nhận diện những hành vi điển hình vi phạm pháp luật của một số doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có động cơ, mục đích cố tình sử dụng hoá đơn điện tử bất hợp pháp để chiếm đoạt tiền hoàn thuế của ngân sách nhà nước.

Theo đó, các đối tượng xuất khống, mua bán hóa đơn (trong đó có trường hợp là hóa đơn giả) để trục lợi.

Hoặc các đối tượng lập hóa đơn sai quy định để hợp thức hóa, giảm chi phí đầu vào để giảm thuế phải nộp, kê khai không đúng, không đủ; hoặc không xuất hóa đơn cho hàng hóa xuất khẩu; hóa đơn chiết khấu thương mại lại lập thành hóa đơn điều chỉnh...

Chính vì những chiêu trò, những hành vi vi phạm pháp luật về thuế gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sản xuất kinh doanh, tạo môi trường cạnh tranh không bình đẳng giữa các doanh nghiệp; đồng thời, gây bức xúc trong xã hội, ảnh hưởng đến công tác quản lý thuế của cơ quan thuế.

PHÁT HIỆN SỚM NHỜ CÔNG NGHỆ, MẠNH TAY XỬ LÝ HÌNH SỰ

Trước tình hình đó, Tổng cục Thuế cho biết đối với công tác quản lý hóa đơn, bên cạnh việc cung cấp các chức năng khai thác trên hệ thống hoá đơn điện tử, đơn vị tiếp tục đẩy mạnh công tác triển khai các ứng dụng hỗ trợ trong việc xác minh, đối chiếu.

Cùng với đó, "khai thác dữ liệu hoá đơn điện tử phục vụ công tác quản lý thuế thông qua áp dụng, triển khai trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích dữ liệu lớn (Big Data) trong chuỗi mua bán của các doanh nghiệp, từ đó, phát hiện nhanh, chính xác các dấu hiệu gian lận trong sử dụng hoá đơn điện tử", Tổng cục Thuế thông tin.

Đây là một bước tiến lớn trong công tác quản lý hóa đơn so với công tác quản lý hóa đơn giấy truyền thống trước đây thường phải mất rất nhiều thời gian thực hiện rà soát, thanh tra, kiểm tra mới phát hiện được những vi phạm trong sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.

Về quy định xử lý những hành vi nêu trên, Tổng cục Thuế cho biết, các quy định tại Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 ngày 13/6/2019 của Quốc hội; Nghị định 125/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ quy định rõ về xử phạt hành vi vi phạm hành chính đối với hành vi sử dụng không hợp pháp hóa đơn, sử dụng hóa đơn không hợp pháp.

Cùng với đó, Bộ luật Hình sự có quy định về truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các tội trốn thuế do sử dụng hóa đơn không hợp pháp; tội phạm mua bán trái phép hóa đơn.

"Thời gian diễn ra từ khi thành lập đến khi bỏ địa điểm kinh doanh hoặc bị cơ quan nhà nước có thẩm quyền phát hiện hành vi vi phạm pháp luật diễn ra trong thời gian ngắn", Tổng cục Thuế thông tin.

Trước tình hình trên, để thể hiện quan điểm nhất quán trong đấu tranh xử lý nghiêm hành vi mua bán, sử dụng hoá đơn điện tử bất hợp pháp nhằm trốn thuế, chiếm đoạt tiền thuế, ngày 20/7/2023, Văn phòng Chính phủ ban hành văn bản số 5465/VPCP-KTTH thông báo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái về thông tin báo nêu về việc rà soát, xử lý hóa đơn.

Theo đó, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái yêu cầu: “Bộ Tài chính giám sát việc phát hành và sử dụng hóa đơn chặt chẽ, đúng quy định, phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi mua bán, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp nhằm trốn thuế, chiếm đoạt tiền hoàn thuế từ ngân sách nhà nước".

Bộ Tài chính theo thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ được giao quản lý, giám sát việc phát hành và sử dụng hóa đơn chặt chẽ, đúng quy định, phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi mua bán, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp nhằm trốn thuế, chiếm đoạt tiền hoàn thuế từ ngân sách nhà nước, cung cấp thông tin đầy đủ kịp thời, công khai, minh bạch, hạn chế thấp nhất tác động, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Với quan điểm nhất quán của Chính phủ, Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế kiên quyết trong công tác phòng chống gian lận và sử dụng hoá đơn điện tử giả mạo trái pháp luật và gian lận trong hoàn thuế VAT, tại hội nghị triển khai công tác tài chính 6 tháng cuối năm 2023 được tổ chức mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc bày tỏ mong muốn và đề nghị các bộ, ngành, địa phương đặc biệt quan tâm và cùng vào cuộc với Bộ Tài chính để kiên quyết xử lý hành vi gian lận trong sử dụng hoá đơn điện tử bất hợp pháp và hoàn thuế VAT nhằm đảm bảo thực hiện đúng quy định pháp luật.

Thời gian tới, ngành thuế tiếp tục áp dụng các biện pháp ngăn chặn hành vi gian lận trong sử dụng hóa đơn, qua đó, lan tỏa tới cộng đồng doanh nghiệp, người dân trong việc chấp hành pháp luật thuế và cảnh tỉnh, răn đe, kịp thời ngăn chặn, xử lý những đối tượng xấu có hành vi gian lận, buôn bán hóa đơn bất hợp pháp.