Cách làm giàn đậu ngự

Lòng vui hơn khi bước đi dưới những giàn đậu ngự trĩu trái che mát bóng nắng trưa. Đậu ngự nơi đây vừa là cái có thể kiếm ra tiền, vừa là quà biếu, vừa là nét văn hóa của người dân Châu Hiệp.

Cuối tháng Giêng, tôi về lại Châu Hiệp trong tiếng kéo sợi vang lên trong từng nhà – một thứ âm thanh đặc trưng của vùng này. Và, lòng vui hơn khi bước đi dưới những giàn đậu ngự trĩu trái che mát bóng nắng trưa. Đậu ngự nơi đây vừa là cái có thể kiếm ra tiền, vừa là quà biếu, vừa là nét văn hóa của người dân Châu Hiệp.

Theo dòng chảy của thời gian, không biết từ bao giờ, những giàn đậu ngự đã trở thành một nét văn hóa riêng và độc đáo của những người dân thôn Châu Hiệp, thị trấn Nam Phước, huyện Duy Xuyên [Quảng Nam].

 Châu Hiệp xưa vốn là làng Mã Châu, một địa danh nổi tiếng của Quảng Nam về ươm tơ, dệt lụa. Đây là vùng đất yên bình bên bờ hữu sông Thu Bồn. Cho dù giờ làng nghề dệt Mã Châu đã mai một, nhưng cái bình lặng của thôn xứ vẫn đằm thắm một niềm quê.

Tôi đến thăm vùng đất này lần đầu tiên cách đây 12 năm, và những ấn tượng ấy vẫn còn sâu đậm cho đến tận bây giờ. Lần đầu đến cũng vào dịp tháng Giêng, đôi mắt tôi lạ lẫm khi nhìn thấy những trái đậu ngự lúc lắc trên giàn. Và, tôi thương, tôi quý những giàn đậu ngự cũng như những người dân quê chân chất, hiền hòa từ đó.

Có lẽ được truyền qua nhiều đời, đậu ngự Châu Hiệp thường thu hoạch chủ yếu để biếu, tặng cho bà con trong họ hàng, chòm xóm, rất ít khi loại đậu này được bán nhiều ngoài chợ. Bởi bà con quan niệm đây như thứ lộc trời gia đình còn giữ được, nên có thì phải chia bớt cho xóm giềng, họ hàng thân thuộc.

Vào buổi trưa tháng Giêng, tại sân nhà mình, bà Nguyễn Thị Đào [56 tuổi], một người dân Châu Hiệp, vừa hái đậu ngự, vừa trò chuyện với chúng tôi. Bà bảo rằng nhiều năm nay, đậu ngự của gia đình bà, ngoài việc hái biếu làng xóm, còn được gói cẩn thận, gửi vào thành phố Hồ Chí Minh để tặng cho họ hàng người thân trong ấy.

 Đó là những người vì cuộc mưu sinh, phải định cư nơi đất khách. Nhưng trong tâm thức họ, hình bóng quê hương vẫn còn in đậm mãi, nhất là vị ngon của đậu ngự. Vậy là lâu lâu những đứa con xa quê ấy lại điện về, nhờ những người còn đang sinh sống tại Châu Hiệp gửi vào một ít đậu ngự ăn cho đỡ nhớ quê, cho thoải mái nỗi thèm thuồng hạt đậu thuở còn thơ.

Theo bà Nguyễn Thị Đào, từ khi bà về làm dâu ở Châu Hiệp, cách đây hơn 30 năm, giàn đậu ngự trước sân nhà bà đã có, và duy trì cho đến tận bây giờ. Vợ chồng bà và những đứa con đã cùng sống dưới mái nhà, cùng vui đùa dưới giàn đậu ngự.

Sau những buổi làm việc bộn bề, bắc ghế ngồi hay cột võng nằm dưới giàn đậu ngự, nghe gió sông thoang thoảng thổi vào, lòng cảm thấy bình lặng, những mệt mỏi như tan đi.

Và vui hơn, những giàn đậu ngự Châu Hiệp giờ đã được bạn bè một số nước biết đến. Trong quá trình công tác, những đứa con bà Đào quen biết một số người bạn Thái Lan, Mỹ, Úc...và mời họ về miền quê Châu Hiệp chơi, thưởng thức những thú vị của vùng đất giàu tính văn hóa bản địa này.

 Chuyện về một làng ươm tơ dệt lụa Mã Châu xưa thì chỉ còn có thể khắc họa cho khách phương xa bằng những lời nói. Nhưng những giàn đậu ngự thì rất thật, còn đó đong đưa trong gió. Hầu như người khách nào cũng thấy phấn khích khi xem những trái đậu rất lạ với họ, cùng hái đậu và ăn những món ăn chế biến bằng hạt đậu ngự.

Khi ra về, họ còn xin một ít hạt đậu ngự làm giống. Biết đâu, với sự thích nghi khí hậu, một ngày nào đó trước nhà của vị khách nước ngoài ấy đã là một giàn đậu ngự mang màu sắc Châu Hiệp đặc trưng. Bởi chỉ cần gieo từ 4 đến 6 hạt đậu ngự, họ đã có một giàn đậu khá rộng, đủ che phủ bóng mát cả một khoảng sân lớn.

Nếu vậy, nét đẹp mang dáng dấp không chỉ của Châu Hiệp mà của cả Quảng Nam sẽ được truyền đi và có thể lưu dấu ở một vùng đất mới, cách đây hàng nửa vòng trái đất. Âu đó là một điều rất đáng tự hào.

Nhìn ánh mắt đầy niềm vui và những lời kể về giàn đậu ngự quê mình của bà Đào cũng như các con bà, tôi càng tin rằng cây đậu ngự vùng quê này sẽ còn mãi với thời gian. Trưa Châu Hiệp cũng vì thế mà như bớt nắng...

Thứ Sáu, 21 tháng 3, 2014

Bạn có thích bài viết này...?

Loading...

CÁC BẠN CÓ Ý KIẾN ĐÓNG GÓP VUI LÒNG VIẾT VÀO Ô COMMENT DƯỚI ĐÂY

Đậu ngự có tên khoa học là Phaseolus thuộc họ đậu [Legumineuse] có nguồn gốc từ các nước Châu Mỹ. Ở nước ta còn được gọi là Ðậu kẻ bạc, Ðậu tiềm… loại cây sống được khoảng hai năm, cũng có thể sống lâu hơn do có rễ củ.

Cây có thân quấn dài tới 7-8m. Lá có 3 lá chét hình trái xoan, gốc tù, đầu nhọn, lá già nhẵn. Ra hoa vào mùa xuân và mùa hè, có màu trắng lục, nhỏ, cách quãng, xếp thành chùm thưa ở nách lá, mang hoa về phía nửa trên. Quả đậu ngự ngắn, thân dẹp, vỏ mỏng, dai, nhẵn, hơi cong hình cung.

Khi già quả trở màu hơi úa, hạt lớn làm quả nặng thòng xuống đầy giàn... tách bên trong quả có từ 3 đến 5 hạt, màu trắng đốm nâu hoặc đốm hồng, bóc ra bên trong thịt đậu mầu trắng ngà to cỡ ngón tay cái, dạng trứng hơi giống hình cái bao tử, thường thay đổi cả về kích thước và màu sắc.

Trong y học dân gian ở nước ta, đậu có dược tính được dùng làm thuốc, hỗ trợ các chức năng sinh học của cơ thể. Ăn đậu thường xuyên làm giảm lượng Insulin cần thiết để chữa bệnh tiểu đường, vì đậu làm đường trong máu tăng lên rất chậm.

Hạt đậu ngự là nguồn dinh dưỡng rất phong phú, có lượng chất đạm cao hơn các các loại ngũ cốc khác từ hai đến năm lần. Đậu tươi có mùi rất thơm, ít tinh bột, nhiều bó sợi nên dẻo bùi. Đậu khô nhiều tinh bột hơn nhưng không thơm và bùi bằng đậu tươi.

Đậu ngự được trồng rộng rãi khắp thôn xóm, nhất là vùng nông thôn ở nhiều tỉnh thành nước ta và hiện đang là một loại cây trồng phát triển mạnh tại các tỉnh tây nguyên như : Lâm Đồng, Dak Nông, Daklak ….

Đậu ngự dễ trồng, tạp tốt, có khả năng sống trên đất xấu, đất nghèo màu bị rửa trôi. Lá dùng làm thức ăn chăn nuôi; giá trị dinh dưỡng cao hơn lá lạc, lá đậu tương… Quả hạt khi còn non có thể làm rau xào ăn với cơm. Hạt đậu già dùng chế biến được nhiều món ăn khác nhau như: luộc, hấp cơm, nấu chè, nấu xôi, nấu súp, hầm xương, chiên giòn, làm mứt ngày tết …

Cách bóc vỏ đậu ngự nhanh: Nấu nồi nước sôi, tắt bếp, trút đậu vào đậy nắp để vài phút. Chắt bỏ nước nóng, cho nước lạnh vô là bóc vỏ dễ dàng, chỉ một loáng là xong cả rổ đậu to.

Cách chế biến chè đậu ngự: Đem hấp cách thủy cho đậu chín kỹ, ăn thử thấy dẻo mềm là được, đem ra đậy kín nắp cho khỏi khô, từ từ chờ nguội. Cho lượng nước đủ dùng vào nồi, đặt lên bếp cho sôi, cho đường phèn vào khuấy [chè đậu ngự nấu với đường phèn mới ngon và chất lượng], đường tan sôi đều, vớt sạch bọt, chè này chỉ nên nấu với độ ngọt nhẹ.

Nhắc nồi xuống cho vani, nhẹ nhàng trút tô đậu vào, đậy nắp lại để im cho chè thấm khoảng sau 1h chè nguội - Múc thật nhẹ nhàng ra chén hoặc ly để giữ hạt đậu còn nguyên, bỏ vào tủ lạnh ăn dần, ăn ngay thì bỏ ít đá cho lạnh ăn mới ngon.

Ở quê tôi hầu như nhà nào cũng trồng ít nhất một vài bụi đậu ngự cho leo trên hàng rào hoặc làm dàn bít hết khoảnh sân trước hiên nhà để đậu leo cho mát sân nhà, lại có quả ăn thường xuyên.

Còn nhớ mãi, giàn đậu mẹ trồng trước sân nhà quanh năm xanh um tùm mát mẻ, trái non trái già “thòng” xuống khỏi giàn trông hết sức đẹp mắt.

Khi trái bắt đầu già, cứ vài ba bữa mẹ lại lấy cây khua nhẹ vào giàn đậu để đuổi rắn, lỡ có con nào còn ẩn nấp sợ mà bỏ đi, rồi bảo chị em tôi bắc ghế hái những trái đậu vừa già tới độ, lột vỏ lấy hạt đem vào cho mẹ, khi thì mẹ nấu chè, khi nấu xôi hoặc hầm với xương, lâu lâu mẹ cải thiện bữa ăn bằng trái non xào tỏi ăn với cơm nóng, hoặc nấu nồi cháo đậu ngự chung với gạo, với thịt để thay đổi khẩu vị cho cả nhà.

Tuần nào gia đình tôi cũng được ăn ít nhất một vài lần những món mẹ chế biến từ giàn đậu đó. Cả nhà tôi ăn riết mà sao vẫn không chán. Lại thêm câu nói “hóm hỉnh” của mẹ : ”Loại đậu này ăn rất tốt cho sức khỏe, hồi xưa chỉ có vua chúa mới được thưởng thức. Bây giờ có sẵn “của nhà của cửa” các con cứ ăn đi, không bổ bề ngang cũng bổ bề dọc”.

Người mẹ hiền kính yêu nay đã ra người thiên cổ. Chị em tôi nay đã khôn lớn trưởng thành, mỗi đứa sống một phương trời, đứa nào cũng có gia đình riêng, có cuộc sống ổn định. Có những đứa định cư ở nước ngoài, xa quê hương đã lâu thi thoảng mới có dịp ghé về thăm bố, thăm lại quê nhà nơi “chôn rau cắt rốn”, với biết bao kỷ niệm thân thương của thời ấu thơ, bên người mẹ hiền yêu dấu một đời cực khổ, hy sinh vì chồng con …

Giàn đậu trước sân nhà quanh năm vẫn xanh um tươi tốt, nhưng người trồng trọt chăm bón bây giờ không phải là mẹ mà là bố, bố cứ duy trì giàn đậu như khi mẹ còn sống, bụi này tàn lại có bụi khác thay mới để bố luôn tưởng nhớ đến người vợ hiền năm xưa.

Những hạt đậu bố trồng no nước no phân béo “úc núc”, nhưng tiếc thay bây giờ không còn bàn tay khéo léo của mẹ chế biến thành những món ngon món lạ cho cả nhà thưởng thức, đành phải bán dùng tiền đó vào việc nhang khói cho mẹ, để hình bóng và linh hồn mẹ mãi quanh quẩn bên bố con chúng tôi đi suốt cuộc đời này và luôn hiện hữu trong ngôi nhà thân yêu đầy ắp những kỷ niệm…