Nhà lao Kon Tum ban đầu chỉ giam giữ những người bị thực dân Pháp quy vào tội chống đối hoặc vi phạm “pháp luật” của chúng. Từ cuối năm 1929 đến năm 1930, có 2 tù chính trị bị đưa lên đây giam giữ là đồng chí Đồng Sỹ Bình và đồng chí Ngô Đức Đệ [người lập ra chi bộ Binh – chi bộ Đảng đầu tiên ở Kon Tum]. Sau thất bại của phong trào 1930 – 1931, thực dân Pháp đã đàn áp, bắt bớ hàng loạt chiến sĩ Cộng sản và quần chúng giác ngộ theo phong trào đem giam giữ tại Kon Tum. Mục đích của chúng là giải quyết tình trạng quá tải trong các nhà lao ở các tỉnh đồng bằng miền Trung. Mặt khác chúng muốn bóc lột sức lao động của tù nhân để làm tuyến đường 14 phục vụ chính sách xâm lược, cai trị của chúng. Thâm độc hơn nữa, thực dân Pháp còn muốn lợi dụng nơi rừng thiêng nước độc, vùng xa xôi hẻo lánh để cách ly tư tưởng cộng sản, giết dần giết mòn những người tù chính trị mà không sợ dư luận. Tại nhà lao Kon Tum từ năm 1930 đến năm 1933, thực dân Pháp đã giam cầm, đày ải trên 500 lượt tù chính trị, nó biến nhà lao Kon Tum từ nhà lao cấp tỉnh thành một bộ phận nhà đày xứ Trung kỳ lúc bấy giờ.
Lớp tù chính trị đầu tiên gồm 150 người bị thực dân Pháp đày từ nhà lao Kon Tum đi làm đường Đăk Pao, Đăk Pét. Chặng đường đi bộ trên trăm cây số, đó là thử thách không hề nhỏ đối với những người tù chính trị vốn đã bị bọn thực dân hành hạ, vắt sức. Không dừng lại ở đó, những người tù còn phải mang vác hành lý nặng và thường xuyên bị đánh đập dã man. Nhiều người tù già yếu hoặc đau bệnh không thể theo kịp đoàn, bỏ mạng trên đường đi.
Trong 6 tháng mùa khô trên công trường Đăk Pao, Đăk Pét, tù nhân phải lao động nặng nhọc trên 10 giờ đồng hồ mỗi ngày, dưới mọi thời tiết, không nón đội, không mảnh che mưa. Ngày không được nghỉ ngơi, tối đến giấc ngủ cũng chẳng yên lành bởi sự hành hạ của binh lính và tiếng rên la thảm thiết của những người tù đau ốm. Chế độ ăn uống vô cùng kham khổ. Cơm thì lẫn trấu sạn, mắm muối đầy dòi bọ, nước uống chỉ múc từ khe suối. Không chỉ có điều kiện làm việc, ăn ở, những người tù chính trị nơi đây hằng ngày còn phải chịu sự hành hạ dã man của bọn thực dân, tay sai. Chúng đánh đập, hành hạ tù nhân bất cứ lúc nào, với hàng ngàn lý do. Roi da, gậy hèo và báng súng trở thành nỗi ám ảnh của những người tù chính trị.
Sự đối xử của thực dân Pháp và tay sai đối với tù chính trị trên công trường Đăk Pao, Đăk Pét là hết sức tàn ác. Chỉ trong vòng 6 tháng ngắn ngủi làm đoạn đường 15km, đã có 150 trong số 295 tù chính trị chết một cách thê thảm, số còn lại chỉ còn da bọc xương. Trong tình cảnh áp bức, đau thương và đầy uất hận, một số tù nhân chọn cái chết để giải thoát chính mình; một số khác chủ trương bạo động để giải phóng, thoát thân song kế hoạch chưa kịp thực hiện thì bại lộ, nhiều người bị giết chết.
Giữa năm 1931, Kon Tum bước vào mùa mưa, thực dân Pháp đưa tù chính trị về nhà lao Kon Tum để giam giữ và tiếp tục bóc lột lao động khổ sai trong vùng thị xã.
Đầu tháng 7-1931, sau khi Chi bộ binh ở nhà lao bị khủng bố, Pháp đưa đồng chí Ngô Đức Đệ – người tù chính trị bị giam đầu tiên ở nhà lao Kon Tum ra giam ở Lao ngoài. Tại đây, số tù chính trị cũ và mới gặp nhau, đồng chí Ngô Đức Đệ đã thông báo về tình hình tù nhân làm đường, sự đàn áp, đày đọa tù nhân của kẻ thù, tình hình của Chi bộ binh, Chi bộ đường phố… Anh em tù chính trị đã hình thành một Ban lãnh đạo chung và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên. Ban lãnh đạo nhất trí hạ quyết tâm: “Muốn sống, không có con đường nào khác ngoài con đường đấu tranh mà Đảng đề ra. Muốn đảm bảo cuộc đấu tranh thắng lợi nhất định thắng lợi, chúng ta phải làm cho anh em đoàn kết nhất trí, có quyết tâm cao. Phải đấu tranh kiên quyết, bền bỉ, có kế hoạch chu đáo”.
Đồng chí Ngô Đức Đệ – người sáng lập Chi bộ Đảng đầu tiên ở Kon Tum
Mục tiêu đấu tranh là đòi thực dân Pháp bãi bỏ chế độ giết người dã man đối với tù chính trị, ưu đãi tù chính trị… Từ tháng 9-1931, Ban đã thành lập Đội cảm tử và Đội quyết tử tiên phong, bất khuất trong quá trình đấu tranh với bọn cai trị thực dân Pháp và tay sai. Từ đó, nhiều cuộc đấu tranh của tù chính trị dưới nhiều hình thức đã liên tiếp nổ ra, trong đó có cuộc đấu tranh lưu huyết phản đối việc bắt tù chính trị lên Đăk Pét lần 2.
Sáng ngày 12-12-1931, bọn thực dân và tay sai đã chia tù nhân theo từng tốp đi làm, chúng giữ lại 40 người ở Lao ngoài [đều là thành viên trong đội cảm tử, quyết tử] để tiếp tục đưa lên công trường Đăk Pao, Đăk Pét. Do có sự chuẩn bị từ trước, tất cả 40 anh em tù chính trị đã chạy thẳng vào phòng giam hô to khẩu hiệu: “Phản đối đi Đăk Pét”, “Phản đối chính sách tàn ác của Chính phủ đối với chính trị phạm”.
Trước sự kháng cự quyết liệt và có chủ ý của tù nhân, Công sử và Giám binh Pháp đã điều binh lính kéo đến bao vây xung quanh nhà lao. Trong lao, 40 anh em vẫn tiếp tục hô to khẩu hiệu: “Phản đối đi Đăk Pét”. Tất cả đều đồng lòng siết chặt hàng ngũ đứng trước cửa lao, không để cho binh lính xông vào lôi một ai ra. Sự quyết tâm, gan dạ của anh em tù chính trị đã khiến bọn thực dân, tay sai mất bình tĩnh và tiếp tục gây tội ác. Đồng chí Trương Quang Trọng [mang số tù 303] là người chiến sĩ Cộng sản đầu tiên gục ngã trước họng súng của chúng. Sự hi sinh anh dũng của đồng chí Trọng đã thục giục tinh thần của anh em tiếp tục đấu tranh phản đối kịch liệt. Được lệnh của tên Công sứ, bọn lính đồng loạt xả súng vào các anh em trong tù, 8 đồng chí bị bắn chết tại chỗ và 8 đồng chí khác bị thương. Sau khi bắn giết xong, bọn lính ùa vào bắt 24 người còn sót lại tiếp tục chở lên công trường Đăk Pét.
Sáng ngày 13-12-1931, số anh em tù nhân còn lại tổ chức lễ truy điệu cho các đồng chí, đồng đội đã hy sinh. Chiều ngày 13-12-1931, Bản tuyên ngôn Chính trị và Yêu sách của tù nhân được soạn thảo và dịch ra tiếng Pháp, tiếng các dân tộc bản địa. Bản tuyên ngôn vạch trần chế độ đối xử tàn bạo của thực dân Pháp với tù chính trị và đòi nhà cầm quyền Pháp phải chịu trách nhiệm về sự tàn bạo đó. Ngọn lửa đấu tranh của anh em tù chính trị được thổi bùng lên quyết liệt. Từ ngày 12 đến ngày 16-12-1931, anh em tù nhân tiếp tục tổ chức đấu tranh phản đối bằng hình thức tuyệt thực. Sáng ngày 16-12-1931, thực dân Pháp tiếp tục nổ súng đàn áp cuộc đấu tranh tuyệt thực, làm 7 đồng chí hy sinh và 8 đồng chí khác bị thương.
Cuộc đấu tranh Lưu huyết và Tuyệt thực tại ngục Kon Tum chỉ diễn ra trong thời gian rất ngắn, thực dân Pháp đã giết hại 15 đồng chí là làm bị thương 18 đồng chí. Các tù nhân còn lại vẫn tiếp tục bị chúng đưa lên công trường Đăk Pao, Đăk Pét. Đây là một cuộc đấu tranh không cân sức giữa những người tù chính trị bị xiềng xích với bọn thực dân, tay sai trong tay dư thừa súng đạn. Tuy nhiên, cuộc đấu tranh đã thể hiện bản lĩnh, khi phách hiên ngang của các chiến sĩ Cộng sản trước sức mạnh của kẻ thù. Họ sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng Cộng sản, vì khát vọng độc lập cho Tổ quốc, cho quê hương, họ tự nguyện “chết cho sự sống, chết một người để cứu sống muôn người”.
Cuộc đấu tranh đã cổ vũ thêm tinh thần đấu tranh chống Pháp cho anh em tù chính trị và nhân dân Kon Tum; làm cho nhân dân càng nhìn thấy rõ bộ mặt tàn bạo của chế độ thực dân, tay sai. Cuộc đấu tranh đã gây chấn động đối với bọn thực dân Pháp tại Kon Tum và trên toàn cõi Đông Dương, khiến thực dân Pháp phải thay đổi nhiều chính sách, nhượng bộ như: chế độ lao dịch của tù nhân, bãi bỏ chế độ đánh đập tù nhân, người tù ốm đau được nghỉ và có thuốc men… Đến cuối tháng 12-1931, chúng bỏ hẳn việc đưa tù nhân đi làm đường ở Đăk Pao, Đăk Pét. Đến năm 1934, Pháp phải bỏ hẳn nhà lao Kon Tum. Đó là minh chứng cho sự thất bại của kẻ thù trước sự đấu tranh anh dũng, bền bỉ của các chiến sĩ Cộng sản và nhân dân các dân tộc Kon Tum.
CHI BỘ TRƯỜNG THPT CHUYÊN NGUYỄN TẤT THÀNH.
12/12/2021 06:12
Cuộc đấu tranh Lưu huyết của các chiến sĩ cộng sản ngày 12/12/1931 tại Ngục Kon Tum là một sự kiện chính trị, gây tiếng vang trong dư luận thế giới về tự do công lý và nhân phẩm con người.
Cuộc đấu tranh Lưu huyết do các chiến sĩ cộng sản bị thực dân Pháp giam cầm tại Ngục Kon Tum nhằm phản đối âm mưu của bọn cai ngục ở đây đưa tù nhân đi làm đường ở Đăk Pét; phản đối chính sách tàn ác, hành dịch khổ sai, đánh đập, bắn giết, còng cùm và các hình phạt ác nghiệt đối với tù nhân của Chính phủ Pháp tại Ngục Kon Tum đối với tù chính trị.
Cuộc đấu tranh lưu huyết của gần 200 tù chính trị tại Ngục Kon Tum do các đồng chí Đặng Thái Thuyến, Trương Quang Trọng, Nguyễn Huy Lung, Hồ Độ lãnh đạo diễn ra từ ngày 12/12/1931 cho đến ngày 16/12/1931. Trong cuộc đấu tranh này, 15 chiến sĩ cộng sản anh dũng hy sinh, 16 chiến sĩ cộng sản khác bị thương. Cuộc đấu tranh này thật sự gây chấn động đối với thực dân Pháp ở tại Kon Tum và toàn cõi Đông Dương. Lần đầu tiên, đồng bào các dân tộc ở tỉnh Kon Tum chứng kiến một cuộc đấu tranh không cân sức giữa những người tù tay bị xiềng xích, gông cùm với binh lính địch có dư thừa súng đạn trong tay. Đồng bào ở Kon Tum hết sức khâm phục ý chí kiên cường của những người tù chính trị cộng sản. Càng hiểu về những người cộng sản, càng hiểu về Đảng, nhân dân Kon Tum càng tình nguyện đi theo Đảng, cách mạng để đấu tranh giành độc lập, tự do cho Tổ quốc.
|
Là một người con sinh ra trên mảnh đất cách mạng Đăk Ui [huyện Đăk Hà] anh hùng, đồng chí Y Vêng - nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum hiểu rất rõ về giá trị lịch sử cách mạng của Cuộc đấu tranh Lưu huyết tại Ngục Kon Tum vào ngày 12/12/1931.
Đồng chí Y Vêng cho biết: Sự hy sinh của các chiến sĩ cộng sản trong Cuộc đấu tranh Lưu huyết tại Ngục Kon Tum để lại những giá trị to lớn cho các thế hệ mai sau; giáo dục lòng yêu nước và ý chí quật cường của dân tộc ta. Giá trị to lớn ấy đã trở thành động lực mạnh mẽ cho đồng bào các dân tộc trong tỉnh dù bất kỳ hoàn cảnh gian khổ nào cũng một lòng đi theo cách mạng để giải phóng quê hương. Đồng bào các dân tộc tỉnh Kon Tum và thế hệ trẻ hiện nay không quản ngại gian khổ, khắc phục mọi khó khăn, xung kích, tình nguyện trên mọi lĩnh vực, nhất là trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm quốc phòng - an ninh và phát triển kinh tế, tăng thu nhập cho gia đình và đóng góp cho xã hội, góp phần quan trọng trong công cuộc xây dựng đất nước phồn vinh, quê hương Kon Tum giàu đẹp.
|
Đồng chí Ka Ba Tơ - nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, nguyên Chủ tịch HĐND tỉnh, khẳng định: Cuộc đấu tranh Lưu huyết của các chiến sĩ cộng sản tại Ngục Kon Tum vào tháng 12/1931 giáo dục truyền thống yêu nước cách mạng, tinh thần quả cảm, chấp nhận hy sinh vì nước vì dân, vì khát vọng độc lập tự do của dân tộc của các chiến sĩ cộng sản. Cuộc đấu tranh đó, còn khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản: Chỉ có Đảng Cộng sản mới có thể lãnh đạo nhân dân làm cuộc cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Từ cuộc đấu tranh này, liên hệ tình hình hiện nay, cần phải đẩy mạnh giáo dục tư tưởng chính trị cho đảng viên, chống sự tha hóa, biến chất, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong sạch, vì nước, vì dân mà dấn thân phục vụ.
|
Phát huy tinh thần bất tử của những chiến sĩ cộng sản trong Cuộc đấu tranh Lưu huyết, cán bộ, đảng viên, thế hệ trẻ và đồng bào các dân tộc trong tỉnh ra sức cống hiến tài đức, không ngại khó khăn gian khổ, hy sinh thực hiện tốt đường lối, chủ trương và mục tiêu mà Đảng đề ra; đẩy mạnh phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, nhất là ở cơ sở, đảm bảo mọi mặt đời sống cho người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới. Điển hình là nhiều chương trình, mục tiêu mà Đảng ta đề ra đã làm chuyển biến tỉnh Kon Tum từ một tỉnh nghèo, thành một tỉnh trên đường phát triển, đời sống đồng bào ngày càng no đủ hơn. Đặc biệt, trong tình hình dịch Covid-19, các chiến sĩ biên phòng, công an, quân đội và lực lượng y tế… không quản ngại gian khó, hy sinh, xung kích, tình nguyện ở tuyến đầu chống dịch, kịp thời phát hiện, ngăn chặn và khống chế dịch bệnh.
Xác định giá trị lịch sử cách mạng của Cuộc đấu tranh Lưu huyết của các chiến sĩ cộng sản tại Ngục Kon Tum, Thường trực Tỉnh ủy giao Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy tổ chức cuộc thi “Tìm hiểu 90 năm Cuộc đấu tranh Lưu huyết tại Ngục Kon Tum” nhằm giúp mọi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và các tầng lớp nhân dân có điều kiện tìm hiểu về giá trị lịch sử cách mạng của cuộc đấu tranh.
Đồng chí Nguyễn Quang Thủy - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy chia sẻ thông tin: Sau 2 tháng phát động, cuộc thi đã có 20.853 lượt thí sinh tham dự thi trắc nghiệm và 12.543 bài dự thi tự luận. Thông qua cuộc thi đã góp phần tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng cho toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân về cuộc đấu tranh lưu huyết với tinh thần quyết tử, chấp nhận hy sinh của các tù chính trị vì mục tiêu cao cả “chết để sống”, “chết một người để cứu muôn người” đã thể hiện được bản lĩnh, khí phách hiên ngang của các chiến sĩ cộng sản trước lưỡi lê, mũi súng tàn bạo của quân thù; thể hiện ý chí, khát vọng vươn lên đấu tranh tìm đến chân lý độc lập, tự do của dân tộc, Tổ quốc. Từ đó phát huy tinh thần nỗ lực, tinh thần xung kích, biết hy sinh của những chiến sĩ trên tuyến đầu chống dịch và tinh thần trách nhiệm, đoàn kết, tương thân, tương ái của các tầng lớp nhân dân trong công tác phòng, chống dịch Covid-19.
90 năm đã trôi qua, nhưng Cuộc đấu tranh Lưu huyết tại Ngục Kon Tum vẫn còn vẹn nguyên giá trị. Sự hy sinh anh dũng của các chiến sĩ cách mạng tô thắm lịch sử vinh quang, chói lọi của Đảng trên con đường lãnh đạo nhân dân đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam; tiếp sức cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trong tỉnh nỗ lực xây dựng tỉnh nhà ngày càng phát triển.
Đức Nhuận