De cương ngôn ngữ học đại cương

Cho chuyên ngành Ngôn ngữ học

I. Yêu cầu:

Học viên cần nắm được những kiến thức cơ bản của chương trình ngôn ngữ học đại cương đã được học ở chương trình bậc đại học, có khả năng vận dụng tổng hợp những kiến thức này  để giải quyết những yêu cầu cụ thể của đề thi.

II. Nội dung:

Phần A: Những vấn đề chung

I. Bản chất của ngôn ngữ

1.Bản chất xã hội của ngôn ngữ

2.Bản chất ký hiệu của ngôn ngữ[Khái niệm ký hiệu, phân loại ký hiệu,lý luận của F. De Saussure về bản chất ký hiệu của ngôn ngữ ]

II. Chức năng của ngôn ngữ

1.Chức năng làm công cụ giao tiếp

2. Chức năng làm công cụ tư duy

3.Các chức năng khác: chức năng lưu trữ thông tin, chức năng sáng tạo tác phẩm văn học

III. Cấu trúc ngôn ngữ

1. Khái niệm hệ thống- cấu trúc

2. Ngôn ngữ nội tại và ngôn ngữ ngoại tại

3. Các quan hệ ngôn ngữ: quan hệ ngữ đoạn và đối vị, quan hệ đồng nhất và đối lập, quan hệ tôn ty và trật tự

4. Các cấp độ của ngôn ngữ

5. Sự phân biệt ngôn ngữ và lời nói

Phần B: Ngữ âm học và hình thái học

I. Ngữ âm học

1. Bản chất cấu tạo âm thanh của ngôn ngữ

2. Cơ sở ngữ âm [cơ sở tự nhiên và cơ sở xã hội của âm thanh ngôn ngữ: Sự phân biệt ngữ âm học[đặc điểm tự nhiên của âm thanh] và âm vị học[ đặc điểm xã hội của âm thanh]]

3. Đơn vị ngữ âm: âm tiết, âm tố, và âm vị

4. Nguyên âm và phụ âm,các hiện tượng ngôn điệu[ trọng âm , thanh điệu và ngữ điệu]

5. Âm vị và biến thể

II. Hình thái học

1. Hình vị :Khái niệm, bản chất , phân loại và cách xác định

2. Cấu tạo từ và cấu tạo dạng thức

3. Ý nghĩa ngữ pháp

4. Phương thức ngữ pháp

5. Phạm trù ngữ pháp

6. Phạm trù từ vựng ngữ pháp [tiêu chuẩn và các nguyên tắc phân định từ loại, tiểu loại]

Phần C : Cú pháp học, ngữ nghĩa học  và văn bản học

I. Cú pháp

1. Khái niệm

2. Các quan hệ cú pháp[ quan hệ C-V,quan hệ đẳng lập,quan hệ C-P]

3. Các đơn vị cú pháp

- Cụm từ: Khái niệm, kiểu loại, đặc điểm

- Câu: Khái niệm, Thành phần câu, phân loại câu theo cấu trúc cú pháp

II. Ngữ nghĩa, ngữ dụng

1. Ngữ nghĩa

a. Ngữ nghĩa từ vựng: khái niệm , cách phân tích các thành phần ngữ nghĩa của từ

b. Ngữ nghĩa cú pháp: khái niệm, cách phân tích các thành phần ngữ nghĩa cú pháp

2. Ngữ dụng

a. Khái niệm

b. Lý thuyết hành động ngôn từ

c. Phân loại câu theo mục đích nói năng

III. Văn bản

1. Khái niệm

2. Cấu trúc văn bản: cấu trúc nghĩa và cấu trúc hình thức

3. Các nguyên tắc tạo lập và tiếp nhận văn bản

Phần D: Ngôn ngữ và các đặc trưng loại hình

1. Các phương thức ngữ pháp và loại hình ngôn ngữ

2. Các loại hình ngôn ngữ: hoà kết, chắp dính, đơn lập

3. Những đặc điểm cơ bản của loại hình đơn lập

III. Bài tập: Một số hình thức bài tập về phân tích ngữ âm, phân tích hình vị, phân tích và giải thích nghĩa của từ hoặc ngữ nghĩa cú pháp, phân tích cấu trúc cú pháp...

IV.Tài liệu tham khảo chính:

1.Bùi Khánh Thế [1997] Nhập môn ngôn ngữ học,Nxb GD,HN

2. Đỗ Hữu Châu [1987], Cơ sở ngữ nghĩa học từ vựng, Nxb ĐHTHCN, Hà Nội.

3.Đỗ Hữu Châu, Bùi Minh Toán [1994], Ngôn ngữ học đại cương,[tập II] Nxb GD, Hà Nội.

4. Ferdinand De Saussure [2005],  Giáo trình ngôn ngữ học đại cương, Nxb KHXH, Hà Nội [bản dịch của Cao Xuân Hạo]

5. Iu.V. Rozdextvenxkij [1997], Các bài giảng ngôn ngữ học đại cương, Nxb GD, Hà Nội.

6. John Lyons [1997], Nhập môn ngôn ngữ học lý thuyết, Nxb GD, Hà Nội [bản dịch của Vương Hữu Lễ]

7.Nguyễn Thiện Giáp [chủ biên] Đoàn Thiện Thuật, Nguyễn Minh Thuyết [ 1994], Dẫn luận ngôn ngữ học, Nxb GD, Hà Nội.

8.Nguyễn Lai [1997], Các bài giảng ngôn ngữ học đại cương, Nxb ĐHQG, Hà Nội.

9. O.J.MosKalskaja [1996], Ngữ pháp văn bản, Nxb GD, Hà Nội[ bản dịch của Trần Ngọc Thêm]

10.V.B.Kasevich [1998], Những yếu tố cơ sở của ngôn ngữ học Đại cương,Nxb GD, Hà Nội.

V.  Đề thi ứng với đề cương này 4 câu

Câu 1 thuộc kiến thức phần A            : 4 điểm

Câu 2 thuộc kiến thức phần B            : 2 điểm

Câu 3 thuộc kiên thức phần C            : 3 điểm

Câu 4 thuộc kiến thức phần D            : 1 điểm