Ngày 1/4 được gọi là ngày cá tháng Tư, hay còn gọi là ngày nói đùa, ngày nói dối hay nói khoác là ngày hội vui vẻ, hấp dẫn đối với những người tinh nghịch và hài hước, là ngày mà theo phong tục cũ tại một số quốc gia, bạn bè thường hay bày trò đùa giỡn nhau.
Ngày cá tháng Tư năm nay, 1/4/2021 rơi vào thứ 5.
Cá tháng Tư dù không phải là ngày nghỉ lễ chính thức nhưng vẫn là phong tục truyền thống tại nhiều quốc gia kỷ niệm hàng năm vào đúng ngày 1 tháng 4, bằng cách tung nhiều tin đồn hoặc nói xạo, nói đùa vô hại về rất nhiều chủ đề khác nhau nhằm tạo niềm vui hay trêu chọc ai đó. Tuy nhiên, tại một số nơi quy định khung thời gian cụ thể, chẳng hạn trò chơi này sẽ kết thúc vào buổi trưa. Còn nếu sau buổi trưa mà vẫn nói khoác, trêu đùa thì sẽ gặp những điều không may mắn.
Tuy ngày này đã khá phổ biến trên thế giới, nhưng nguồn gốc xuất hiện ra sao cũng đang là một ẩn số, và ở mỗi quốc gia lại có những nguồn gốc xuất hiện khác nhau. Dưới đây là nguồn gốc xuất hiện ngày cá tháng Tư được nhiều người thường nhắc đến trong ngày này nhất.
1. Nguồn gốc xuất hiện ngày cá tháng Tư
Nước Pháp được coi là quê hương của ngày Cá tháng Tư [hay còn gọi là ngày nói dối 1/4]. Vào thế kỉ 16 ở Pháp, mùa lễ hội hàng năm bắt đầu vào ngày đầu tháng Tư. Vào thời gian đó, năm mới được tính bắt đầu từ ngày 1/4 vì ngày này được xem là đầu tiên của mùa xuân. Nhưng vào năm 1582, Hoàng đế Charles IX đã ra lệnh chuyển ngày đầu năm mới về ngày 1/1. Tuy nhiên, trên thực tế, do phương tiện liên lạc thời đó còn lạc hậu, người ta truyền tin chủ yếu bằng cách chạy bộ nên không phải người dân nào cũng biết có sự thay đổi đó. Những người khác tuy biết vẫn không chấp nhận lịch mới và tiếp tục đón năm mới vào ngày 1/4. Trò ngoan cố này bị quy là "ngớ ngẩn" và trở thành trò cười cho thiên hạ.
Một số người khi biết được điều này đã lém lỉnh trêu đùa gọi ngày 1/4 năm đó là "ngày nói dối". Cũng từ đó, cái tên "Cá tháng Tư" hay "ngày nói dối" chính thức xuất hiện.
Cùng với thời gian, trò đùa vào ngày 1/4 trở thành truyền thống và lan từ Pháp sang Anh và Scotland [thế kỷ 18]. Người Anh và người Pháp đưa tục lệ nói dối sang các thuộc địa ở Bắc Mỹ. Từ đó, ngày Cá tháng Tư trở thành một lễ hội quốc tế được chấp nhận ở nhiều nước khác nhau.
2. Ý nghĩa ngày cá tháng Tư
Ngày cá tháng Tư là ngày hội vui vẻ, hấp dẫn đối với những người tinh nghịch và có khiểu hài hước. Ngày 1/4 này được diễn ra trên nhiều nước. Theo phong tục trong ngày này, mọi người có thể tha hồ nói dối, và những lời nói đó hoàn toàn vô hại.
Cả năm chỉ có một ngày chúng ta được tha hồ nói dối và trêu đùa mọi người nhằm mang lại tiếng cười sáng khoái và niềm vui cho cuộc sống. Bên cạnh mang lại tiếng cười thì ở mỗi quốc gia, trò đùa trong ngày Cá tháng Tư lại mang một ý nghĩa riêng biệt.
3. Trên thế giới kỷ niệm cá tháng Tư ra sao?
Ở mỗi quốc gia lại có những cách tiếp nhận và kỉ niệm ngày này theo phong tục riêng của họ.
Như ở đất nước Mexico, kỷ niệm ngày nói dối vào ngày 28/12. Ngày này là một thời khắc buồn của đất nước này, bởi lẽ vào đúng ngày đó, vua Herod ra lệnh thảm sát trẻ em vô tội. Vậy nên người dân ở đây để quên đi cái thời khắc đau buồn đó thì đã chọn ngày này là ngày nói dối, những trò đùa trong ngày này thường mang tính chất nhẹ nhàng.
Còn ở đất nước Scotland có tới 2 ngày Cá tháng Tư. Trong hai ngày này, mọi người sẽ nghĩ ra trò đùa đó là trêu gẹo phần sau lưng của người khác và có tên gọi là "Ngày vuốt đuôi". Sau này cũng dựa trên nền tảng từ trò đùa đó thì người dân lại phát triển thành một trò đùa mới mang tên "Hãy đá tôi một phát". Và những người là nạn nhân của trò đùa này thường bị goị là "gowk" [kẻ ngốc].
Ở nước Anh ngày nay lại lấy ngày 1/4 là ngày nói dối, tiếng anh gọi là "April Fool" cũng có nghĩa là fool – kẻ ngốc. Một nghiên cứu vào những năm 1950 của nhà nghiên cứu văn học dân gian Iona và Peter Opie, phát hiện ra rằng ở Anh, và ở các quốc gia có truyền thống bắt nguồn từ Vương quốc Anh, bao gồm Úc, các trò đùa chấm dứt vào buổi trưa. Một người mà đùa giỡn sau buổi trưa thì cũng tự là "kẻ ngốc".
Ở Pháp người ta cũng chọn ngày 1/4 hằng năm là ngày nói dối và những người là nạn nhân bị lừa trong ngày này gọi là Poissons D'Avirl có nghĩa là "những con cá tháng Tư". Sau này ở Việt Nam cũng bị ảnh hưởng một chút từ nền văn hóa Pháp và cũng chọn ngày 1/4 hằng năm là ngày nói dối giống nước Pháp.
- Lời nói dối, trò đùa cá tháng Tư bá đạo cho ngày 1/4 thêm vui nhộn [Phần 1]
Nước Pháp được coi là quê hương của ngày Cá tháng Tư. Vào thế kỉ 16 ở Pháp, mùa lễ hội hàng năm bắt đầu vào ngày đầu tháng Tư. Vào thời gian đó, năm mới được tính bắt đầu từ ngày 1/4 vì ngày này được xem là đầu tiên của mùa xuân.
| Nguồn ảnh: Europe1 |
Nhưng vào năm 1582, Hoàng đế Charles IX đã ra lệnh chuyển ngày đầu năm mới về ngày 1/1. Tuy nhiên, trên thực tế, do phương tiện liên lạc thời đó còn lạc hậu, người ta truyền tin chủ yếu bằng cách chạy bộ nên không phải người dân nào cũng biết có sự thay đổi đó. Những người khác tuy biết vẫn không chấp nhận lịch mới và tiếp tục đón năm mới vào ngày 1/4. Việc làm này bị quy là "ngớ ngẩn" và trở thành trò cười cho thiên hạ.
Từ đó, người ta gọi ngày 1/4 là ngày nói dối và cái tên “Cá tháng Tư” chính thức xuất hiện.
Cùng với thời gian, trò đùa vào ngày 1/4 trở thành truyền thống và lan từ Pháp sang Anh và Scotland [thế kỷ 18]. Người Anh và người Pháp đưa tục lệ nói dối sang các thuộc địa ở Bắc Mỹ. Từ đó, ngày Cá tháng Tư trở thành một lễ hội quốc tế được chấp nhận ở nhiều nước khác nhau.
Một truyền thuyết khác thì cho rằng việc “chơi khăm” trong ngày Cá tháng Tư bắt nguồn từ cuốn truyện “The Canterbury Tales” [Những câu chuyện cổ tích] của nhà văn người Anh Geoffrey Chaucer từ năm 1392.
Trong câu chuyện có một tình tiết là chơi chữ khiến độc giả nhầm lẫn. Chaucer ý muốn nói 32 ngày sau tháng Ba [tức ngày 2/5] nhưng độc giả lại hiểu nhầm thành ngày 32 tháng Ba hoặc ngày 1/4. Vì vậy, ngày này trở thành ngày để người dân nói đùa hoặc nói những câu nói dối vô hại.
Ngoài ra, ngày này cũng có một nguồn gốc khác, lần đầu tiên được đề cập đến bởi nhà thơ d’Amerval. Đây được xem là nguyên bản dành cho khái niệm "Cá tháng Tư".
Nguyên nhân d’Amerval gọi như vậy là bởi tháng Tư cũng được xem là tháng của cung song ngư với biểu tượng hai con cá quấn vào nhau.
Thêm nữa, tháng Tư cũng là thời điểm những loài cá sống trong vùng nhiệt độ ôn hòa, ví dụ như cá thu, dễ bị đánh bắt nhất do đi riêng lẻ. Vì vậy, Cá tháng Tư trở thành khái niệm ám chỉ sự khù khờ.
Ý nghĩa ngày Cá tháng Tư
Vào ngày này, mọi người có thể thỏa thích bày ra những trò đùa không gây hại để mang lại tiếng cười cho mọi người. Bên cạnh ý nghĩa mua vui, ở mỗi quốc gia, trò đùa này lại mang một ý nghĩa riêng biệt.
Người Pháp thì gọi những người bị lừa là Poissons D’Avirl có nghĩa là “những con cá tháng Tư”. Và có lẽ do ảnh hưởng của người Pháp nên ở Việt Nam chúng ta gọi ngày này là ngày Cá tháng Tư.
Ngày Cá tháng Tư năm nay rơi vào ngày thứ Sáu, 1/4/2022.
Thanh Thanh [tổng hợp]
Với những status hài hước nhưng không kém phần ý nghĩa này, ngày Cá tháng Tư của bạn và người thân, bạn bè sẽ thêm tươi vui, đáng nhớ.
Những câu nói đùa sẽ giúp ngày Cá tháng Tư của bạn và mọi người trở nên thú vị và đầy bất ngờ, nhưng cũng đừng đùa quá nhé.
Vua Charles IX của Pháp - Ảnh: FAMOUS PEOPLE
Cho đến tận ngày nay, nguồn gốc của ngày cá tháng tư vẫn còn gây tranh cãi, với nhiều dị bản khác nhau.
Nhưng hầu hết đều thống nhất, nguồn gốc của ngày nói dối là từ nước Pháp do vua Charles IX tạo ra còn khái niệm "poisson d’avril" [April fools - sự ngớ ngẩn tháng tư, trong nghĩa văn học tiếng Pháp là Cá tháng Tư] lần đầu được nhắc đến bởi nhà thơ người Pháp Eloy d'Amerval [1455-1508].
Câu chuyện được cho xuất phát từ nước Pháp và được thừa nhận rộng rãi nhất trên thế giới như sau:
Năm 1564, vua Charles IX quyết định cải cách niên lịch, đưa ngày tết truyền thống của nước Pháp từ cuối tháng 3 trở về ngày 1-1.
Trước đó, người dân Pháp thường đón mừng năm mới trong khoảng thời gian từ 25-3 đến 1-4, thời điểm bắt đầu mùa xuân vì 21-3 là ngày Xuân phân.
Tuy nhiên, không phải ai cũng đón nhận hệ thống lịch mới của vua Charles. Thời điểm đó cũng chưa có nhiều phương tiện truyền tin nên một bộ phận những người dân thôn quê Pháp vẫn ăn mừng năm mới theo hệ thống lịch cũ.
Điều này khiến những người cấp tiến không hài lòng và khái niệm "ngớ ngẩn" được đặt ra dành cho những kẻ vẫn ăn tết ngày 1-4. Ngày này cũng trở thành ngày tượng trưng cho sự sai lệch thông tin.
Trong khi đó, khái niệm "poission d’avril" lại có nguồn gốc khác, lần đầu tiên được đề cập đến bởi nhà thơ d’Amerval. Và đây được xem là nguyên bản dành cho khái niệm "Cá tháng Tư".
Nguyên nhân d’Amerval gọi như vậy là bởi tháng tư cũng được xem là tháng của cung song ngư với biểu tượng hai con cá quấn vào nhau.
Thêm nữa, tháng tư cũng là thời điểm những loài cá sống trong vùng nhiệt độ ôn hòa, ví dụ như cá thu, dễ bị đánh bắt nhất do đi riêng lẻ. Vì vậy, Cá tháng Tư trở thành khái niệm ám chỉ sự khù khờ.
Sau này, trẻ em châu Âu thường chọc ghẹo người khác trong ngày Cá tháng Tư bằng cách viết vài dòng chữ nhạo báng lên một con cá bằng giấy rồi tìm cách dán nó lên lưng đối tượng. Trò đùa này dần dà được phát triển "ngày nói dối".
Madonna có con với Maradona?
Mắc lừa ngay khi giải nghĩa "Cá tháng Tư"
Bạn đọc có thể chắc chắn rằng những thông tin ở trên không phải là trò đùa, bởi nhiều người thậm chí từng "mắc câu" về cách giải nghĩa... "Cá tháng Tư" ngay trong ngày 1-4.
Quả lừa ngoạn mục này xảy ra vào năm 1983, bởi giáo sư lịch sử đại học Boston - ông Joseph Boskin.
Ông Boskin khi đó đưa ra giải thích về nguồn gốc "Cá tháng Tư" xuất phát từ việc hoàng đế La Mã Constantine tranh luận với người dân xem ai có thể điều hành đất nước tốt hơn ông. Sau đó, vị hoàng đế này cho phép một người dân thay mình thử điều hành đất nước vào ngày 1-4. Và từ đó, ngày này được nhớ đến như "ngày của sự vô lý".
Lời giải thích của ông Boskin thu hút sự chú ý của hãng tin danh tiếng AP, và câu chuyện được xuất bản rộng rãi.
Đến tận một tuần sau đó, AP mới nhận ra họ là nạn nhân của trò chơi khăm, bởi lời giải thích của ông Boskin hoàn toàn không có thật và cuối cùng phải muối mặt điều chỉnh.
HUY ĐĂNG