Procrustes là ai

Trong thần thoại Hy Lạp , Procrustes [ ; tiếng Hy Lạp : Προκρούστης Prokroustes , "cái cáng [người dùng búa đập ra kim loại]"], còn được gọi là Prokoptas hoặc Damastes [Δαμαστής, "người phục tùng" ], là một thợ rèn và một tên cướp lừa đảo từ Attica , kẻ đã tấn công mọi người bằng cách kéo căng hoặc chặt chân của họ, để buộc họ vừa với kích thước của một chiếc giường sắt.

Do đó, từ " Procrustean " được sử dụng để mô tả các tình huống mà một tiêu chuẩn tùy ý được sử dụng để đo lường thành công, trong khi hoàn toàn không quan tâm đến tác hại rõ ràng là kết quả của nỗ lực.

Procrustes, còn được gọi là Polypemon , là con trai của Poseidon [1] và là cha của Sylea [con gái của Corinth ], của Sinis , một nhân vật nam khác bị Theseus bắt và giết . [2]

Procrustes có một thành trì trên Núi Korydallos tại Erineus , trên con đường thiêng liêng giữa Athens và Eleusis . [3] Tại đó, anh ta có một chiếc giường, trong đó anh ta mời mọi người qua đường qua đêm, và nơi anh ta đặt để làm việc trên chúng với chiếc búa của thợ rèn của mình, để kéo chúng ra cho vừa vặn. Trong những câu chuyện sau này, nếu khách tỏ ra quá cao, Procrustes sẽ cắt bỏ chiều dài quá mức; không ai bao giờ phù hợp với giường chính xác. [4] Procrustes tiếp tục triều đại khủng bố của mình cho đến khi bị Theseus bắt , đi đến Athens theo con đường thiêng liêng, người đã "lắp" Procrustes vào chiếc giường của chính mình:

Anh ta giết Damastes, tên là Procrustes, bằng cách bắt anh ta phải làm cho cơ thể của chính mình phù hợp với giường của anh ta, như anh ta đã không làm với những người lạ. Và anh ta đã làm điều này để bắt chước Heracles . Vì anh hùng đó đã trừng phạt những kẻ đã cung cấp cho anh ta bạo lực theo cách mà họ đã âm mưu phục vụ anh ta. [5]

Giết Procrustes là cuộc phiêu lưu cuối cùng của Theseus trong chuyến hành trình từ Troezen đến Athens .

07:00, 14/04/2019 [GMT+7]

*Đọc sách báo, tài liệu, thỉnh thoảng tôi bắt gặp thành ngữ “Chiếc giường của Procuste” nhưng chưa rõ về xuất xứ và ngữ nghĩa của nó. Xin quý báo giải thích giùm. [Trần Ngọc, Hải Châu, Đà Nẵng].

- Thành ngữ “Chiếc giường của Procuste” xuất phát từ một thần thoại Hy Lạp, kể về chiến tích của Thésée [Hy Lạp cổ đại ghi là Thêseús] khi chàng đi từ quê nhà Trézène đến thành Athènes và trở thành vị vua huyền thoại của Athènes.

Như chàng Lục Vân Tiên của cụ Nguyễn Đình Chiểu, chàng Thésée xứ Trézène đến đâu “gặp chuyện bất bình chẳng tha”. Đến Épidaure gặp tên khổng lồ thọt chân, đến Istros gặp tên cướp, đến Mégaride gặp tên khổng lồ Cercyon hung bạo,... tất cả muốn chàng nộp mạng, nhưng đều bị chàng hạ gục bằng tài nghệ của mình.

Tuy nhiên, chiến công lừng lẫy lưu danh thiên cổ của Thésée trên đường đến Athènes là thanh trừ tên cướp đường Procustre có thân hình to cao ở gần thung lũng Céphise vùng đồng bằng Attique. Tuy hắn có hai tên là Polypémon và Damastès, nhưng người ta quen gọi hắn bằng biệt danh Procustre [trong tiếng Hy Lạp cổ đại là Prokroústês], có nghĩa là “kẻ kéo căng người ra” [celui qui étire]. Gọi thế, bởi hắn có cách tra tấn rất độc ác những nạn nhân mà hắn bắt được. Hắn trói họ rồi đặt trên chiếc giường của hắn. Nếu người họ dài quá khổ so với giường, hắn sẽ dùng gươm cắt bớt những phần thò ra; nếu người nạn nhân ngắn quá, hắn sẽ kéo dài họ ra cho bằng chiếc giường mới thôi. Trên cái giường tử thần đó, nạn nhân nào của hắn cũng phải giãy chết trong đớn đau tột cùng.

Thésée dùng võ thuật quật ngã Procuste, trói hắn trên chiếc giường của chính hắn, bắt phải đền tội cũng bằng chính cực hình của hắn gây nên.

Văn học thế giới ngày nay có thành ngữ Chiếc giường của Procuste [Le lit de Procuste] để chỉ một chuẩn mẫu, một nguyên tắc cứng nhắc phi thực tế nhưng lại được xem là khuôn vàng thước ngọc đem áp dụng trong xã hội.

Tương tự, Việt Nam có thành ngữ “Đẽo chân cho vừa giày” dùng để chỉ mọi toan tính muốn bắt người ta theo một kiểu mẫu duy nhất, một lối suy nghĩ hay hành động duy nhất.

Trong bài “Giường Procuste là giường gì?” đăng trên petrotimes.vn [Báo điện tử của Hội Dầu khí Việt Nam] ngày 4-7-2013, học giả An Chi cũng diễn giải về thành ngữ đang xét: “Người ta thường dùng lối nói chiếc giường của Procuste để ám chỉ cái xu hướng muốn quy mọi người hoặc mọi thứ về một cái mẫu người duy nhất, một kiểu tư duy duy nhất, một kiểu hành động duy nhất”.

ĐNCT

Tiếng AnhSửa đổi

Người bạn sợ phải mâu thuẫn nhất là chính mình.

Một ý tưởng bắt đầu thú vị khi bạn bắt đầu thấy sợ phải đưa nó đến kết luận một cách logic.

Các công ty dược giỏi sáng chế ra các căn bệnh thích hợp với các loại thuốc hiện có, hơn là sáng chế ra các loại thuốc thích hợp với các căn bệnh hiện có.

Để hiểu về hiệu ứng giải thoát của chủ nghĩa khổ hạnh, hãy xem xét việc mất đi toàn bộ tài sản của bạn thì ít đau đớn hơn nhiều so với việc mất đi chỉ một nửa số đó.

Để khiến kẻ ngốc phá sản, hãy cho hắn thông tin.

Học thuật là hiểu biết được loại mại dâm nào là để yêu; ở đủ gần bề mặt, nhưng, với người không dễ bịp [non-sucker], thì không phải chính xác là cùng một thứ.

Trong khoa học, bạn phải hiểu về thế giới; trong kinh doanh, bạn cần người khác hiểu sai nó.

Tôi ngờ rằng họ xử tử Socrates vì có một thứ gì đó khó ưa, xa lạ, và phi-con người một cách tệ hại trong lối suy nghĩ với quá nhiều sự rõ ràng.

Giáo dục khiến kẻ khôn ngoan thông minh hơn chút đỉnh, nhưng làm kẻ ngu ngốc trở nên cực kỳ nguy hiểm.

Phép kiểm cho tính nguyên bản của một ý tưởng không phải là việc thiếu vắng một tiền thân đơn lẻ mà là sự hiện diện của số nhiều những tiền thân mà không tương thích nhau.

Hình phạt nhân đôi của tính hiện đại là làm chúng ta già sớm đi và sống lâu hơn.

Người uyên bác là người biểu hiện ít hơn những gì y biết; một phóng viên hay nhà tư vấn, thì ngược lại.

Não bộ của bạn thông minh nhất khi bạn không chỉ dẫn nó phải làm gì – thứ mà những ai đi tắm đôi lúc lại khám phá ra.

Nếu cơn giận của bạn giảm theo thời gian, bạn đã gây ra sự bất công; nếu nó tăng lên, bạn gánh chịu sự bất công.

Tôi tự hỏi những ai chủ trương sự rộng lượng vì phần thưởng của chúng liệu có để ý đến  tính bất nhất, hay liệu những gì họ gọi là sự rộng lượng có là một chiến lược đầu tư hấp dẫn hay không.

— [Hành động rộng lượng chính xác là cái nên hướng đến không phần thưởng nào, cả về tài chính, xã hội lẫn tình cảm; mang tính bổn phận [tuân thủ vô điều kiện trước các nghĩa vụ], chứ không phải tính vụ lợi [nhắm đến một phúc lợi giành lấy cho tập thể nào đó – hay thậm chí là cá nhân]. Không có gì sai trái với những hành động “trượng nghĩa” khơi gợi một “luồng ấm áp” [warm glow] hay hứa hẹn sự cứu rỗi nơi người nhận; những hành vi này không được đúc kết về mặt ngôn ngữ về cùng với những hành động bổn phận, là những hành động bắt nguồn từ ý thức thuần túy về nghĩa vụ.

Kẻ nghĩ rằng tôn giáo là về “niềm tin” thì không hiểu về tôn giáo, và không hiểu niềm tin.

Công việc hủy hoại tâm hồn bạn bằng cách âm thầm xâm lược bộ não của bạn trong những giờ phút không chính thức dành cho công việc; hãy kén chọn trong chuyện nghề nghiệp.

Trong tự nhiên chúng ta không bao giờ lặp lại cùng chuyển động; khi bị giam cầm [văn phòng, phòng tập, xe đưa đón, thể thao], đời sống chỉ còn là một tổn thương do căng thẳng, lặp đi lặp lại. Không còn tính ngẫu nhiên.

Việc sử dụng thất bại của người khác về lẽ thường, như là một lời bào chữa, thì tự thân nó đã là một thất bại về lẽ thường [common sense].

Việc nhất nhất tuân theo chiếc áo rọ người [straitjacket] của lối logic hẹp [trường phái Aristote] và chuyện tránh các điểm bất nhất chí mạng thì không phải cùng một thứ.

Kinh tế không thể tiêu hóa ý tưởng rằng tập thể [và gộp thành-aggregate] thì lại có thể khó dự đoán hơn cá nhân, một cách phi tương xứng.

Đừng nói về ‘tiến bộ’ theo khái niệm về sự trường thọ, an toàn, hay tiện nghi, trước khi so sánh những con thú trong chuồng với ngoài hoang dã.

Nếu bạn biết được, vào buổi sáng, ngày của bạn sẽ như thế nào với độ chính xác bất kỳ, bạn đã chết một ít – càng chính xác, bạn càng chết.

Không có trạng thái trung gian nào giữa đá và nước, nhưng có một cái như vậy giữa sống và chết: làm công ăn lương [employment].

Bạn có một cuộc sống được cân chỉnh khi hầu hết những gì bạn sợ có sự triển vọng kích thích của cuộc phiêu lưu.

Chần chừ là tâm hồn kháng cự lại cạm bẫy.

Không ai muốn minh bạch hoàn toàn; không với người khác, và chắc chắn là không với bản thân.

Tác giả: Nassim Taleb

Procrustes trong thần thoại Hy Lạp là một ông chủ độc ác ở một căn nhà nhỏ vùng Corydalus ở Attica, trên con đường nằm giữa Athens và Eleusis, nơi những nghi lễ huyền bí được diễn ra. Procrustes có một cảm quan lập dị về lòng mến khách: ông bắt cóc khách du hành, cho họ một bữa ăn thịnh soạn, rồi mời họ qua đêm trên một chiếc giường khá đặc biệt. Ông ta muốn chiếc giường vừa vặn với vị khách đến mức hoàn hảo. Những ai quá cao sẽ bị cắt chân bằng một cái rìu nhỏ sắc bén; những ai quá lùn thì bị kéo căng ra [tên của ông được cho rằng là Damastes, hay Polyphemon, nhưng biệt danh của ông là Procrustes, có nghĩa là “kẻ kéo giãn”].

Trong sự thuần khiết nhất của công lý thi ca, Procrustes đã bị gậy ông đập lưng ông. Một trong những khách du lịch đó là Theseus dũng cảm, người sau này sẽ chém Minotaur trong sự nghiệp anh hùng của mình. Sau bữa tiệc như mọi khi, Theseus dụ Procrustes leo lên giường của chính mình.  Rồi để cho hắn vừa khít với sự hoàn hảo mọi khi, anh chặt đầu y.