→ Vua hùng chọn Lang Liêu để truyền ngôi chứng tỏ vua trọng người có tài vừa có đạo đức và lòng hiếu thảo, thể hiện sự công bằng của người dân.
Câu 4 [trang 12 sgk ngữ văn 6 tập 1]
Ý nghĩa của truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy:
- Giải thích nguồn gốc của bánh chứng, bánh giầy, vừa phản ánh thành tựu
- Phản ánh thành tựu văn minh nông nghiệp ở buổi đầu dựng nước
- Đề cao lao động, đề cao nghề nông
- Thể hiện sự thành tâm thờ kính Trời Đất, tổ tiên của nhân dân ta.
LUYỆN TẬP [sgk trang 12]
Câu 1 [phần Luyện tập trang 12]: Trao đổi ý kiến ở lớp: Ý nghĩa của phong tục ngày Tết nhân dân ta làm bánh chưng, bánh giầy.
Hướng dẫn:
Ý nghĩa của phong tục ngày Tết nhân dân ta làm bánh chưng, bánh giầy là:
+ Đề cao nghề nông, đề cao sự thờ kính Trời, Đất và tổ tiên của nhân dân ta. Cha ông ta đã xây dựng phong tục tập quán của mình từ những điều giản dị nhưng rất thiêng liêng, giàu ý nghĩa.
+ Quang cảnh ngày Tết nhân dân ta gói hai loại bánh này còn có ý nghĩa giữ gìn truyền thống văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc và làm sống lại câu chuyện Bánh chưng, bánh giầy trong kho tàng truyện cổ dân gian Việt Nam.
Câu 2 [phần Luyện tập trang 12]: Đọc truyện này em thích nhất chi tiết nào? Vì sao?
Hướng dẫn:
Các em có thế nêu theo sự cảm nhận của mình, song có 2 chi tiết giàu ý nghĩa nhất là:
- Chi tiết Lang Liêu nằm mộng thấy thần đến khuyên bảo: "Trong trời đất, không có gì quý bằng hạt gạo...".
→ Đây là chi tiết thần kì làm tăng sức hấp dẫn cho truyện. Trong các con vua, chỉ có Lang liêu mới được thần giúp đỡ. Chi tiết này còn nêu bật được giá trị của hạt gạo ở một đất nước mà cư dân sống bằng nghề nông và hạt gạo là lương thực chính, được ưa thích của cư dân; đồng thời chi tiết này thể hiện một cách sâu sắc cái đáng quý, đáng trân trọng của sản phẩm do con người làm ra.
- Lời vua nói với mọi người về hai loại bánh.
→ Đây là cách “đọc”, cách “thưởng thức”, nhận xét về văn hóa. Những cái bình thường, giản dị xong lại chứa rất nhiều ý nghĩa sâu sắc. Nhận xét của vua về bánh chưng, bánh giầy cũng chính là ý nghĩa, tư tưởng, tình cảm của nhân dân về hai loại bánh này nói riêng và về phong tục làm hai loại bánh vào ngày tết.
Truyền thuyết là thể loại truyện kể bằng hình thức truyền miệng về những sự kiện, nhân vật lịch sử mang tính chất lí tưởng hóa. Qua đó thể hiện một cách sâu sắc sự ngưỡng mộ và tôn vinh của người nghe đối với các nhân vật lịch sử.
Truyện "Bánh chưng, bánh giầy" là một trong những tác phẩm hay trong kho tàng truyện truyền thuyết Việt Nam.
1.2. Nội dung chính
Hùng Vương thứ sáu có tới hai mươi người con trai, về già muốn tìm người con xứng đáng để truyền ngôi, vua đưa ra điều kiện: "Không nhất định phải là con trưởng, chỉ cần làm vừa ý vua trong lễ Tiên vương sẽ được truyền ngôi cho", nghĩa là biết làm mâm cỗ cúng trời đất, tổ tiên. Các hoàng tử thi nhau làm cỗ thật hậu đem lên dâng vua, riêng Lang Liêu- người con thứ mười tám mồ côi mẹ, sống trong cảnh lầm than, khổ cực và chỉ quen với việc "chăm lo đồng áng, trồng khoai trồng lúa" nên vẫn chưa tìm được sản vật làm lễ. Một đêm nọ, Lang Liêu được thần báo mộng và dặn dò cách làm bánh, dùng gạo làm hai loại bánh dâng vua: "Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo". Chàng bèn lấy gạo nếp vốn quen thuộc làm ra hai loại bánh hình vuông hình tròn. Vua cha thấy hai loại bánh này của Lang Liêu giàu ý nghĩa nên đã chọn bánh của Lang Liêu để tế cúng trời đất cùng Tiên Vương và nhường ngôi cho chàng. Từ đó, nước ta có tục làm bánh chưng, bánh giầy vào ngày Tết.
1.3. Bố cục
Truyện gồm 3 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến ".....chứng giám": Nhà vua đưa ra điều kiện để truyền ngôi.
- Phần 2: Tiếp theo đến "...hình tròn": Lang Liêu và các hoàng tử làm lễ vật để tiến vua cha.
- Phần 3: Còn lại: Ý nghĩa và tục lệ làm bánh chưng, bánh giầy của người Việt.
1.4. Tóm tắt văn bản
Nội dung: Truyện phản ánh thành tựu văn minh nông nghiệp thời buổi dựng nước và truyền thống hiếu kính trời đất, tổ tiên của nhân dân ta qua nhân vật Lang Liêu. Thể hiện qua các sự việc:
- Sự việc 1: Vua Hùng đưa ra thể lệ chọn người nối ngôi, người được chọn phải biết làm cỗ dâng vua có ý nghĩa nhất.
- Sự việc 2: Lang Liêu được thần mách bảo làm bánh chưng, bánh giày.
- Sự việc 3: Mâm cỗ của Lang Liêu có ý nghĩa nhất nên chàng được truyền ngôi.
- Sự việc 4: Từ đó có tục làm bánh chưng bánh giày dâng cúng tổ tiên, trời đất.
2. Đọc - hiểu văn bản
Câu 1: Vua Hùng đưa ra điều kiện chọn người nối ngôi:
- Hoàn cảnh: Đất nước thahh bình, nhà vua đã già.
- Điều kiện: "Người nối ngôi ta phải nối được trí ta, không nhất thiết phải là con trưởng."
- Hình thức: thử tài. Nhân lễ Tiên vương, ai làm vừa ý vua, vua sẽ truyền ngôi cho, có sự chứng giám của Tiên Vương.
Câu 2: Vì sao Lang Liêu được thần giúp đỡ?
Trong các con vua, chàng có hoàn cảnh không thuận lợi như các anh em. Mẹ chàng trước kia bị vua cha ghẻ lạnh, ốm rồi mất. Tuy là hoàng tử những khi chàng ra khỏi cung vua, chàng sống một cuộc đời giản dị, sống lương thiện bằng lao động. Chàng gần gũi với đời sống nhân dân, làm công việc đồng áng, trồng lúa trồng khoai. Chàng hiểu được gợi ý của thần và tự sáng tạo hình dạng bánh.
Câu 3: Các hoàng tử thi nhau tìm kiếm lễ vật dâng nhà vua:
- Các lang đua nhau làm cỗ thật ngon, thật hậu đem về lễ Tiên Vương. Lang Liêu mơ được thần mách bảo nên đã lấy gạo nếp vo sạch, lấy đậu xanh nhân thịt lợn, gói bằng lá dong thành hình vuông rồi đem luộc một ngày một đêm. Cũng thứ gjao nếp ấy đồ lên, đem giã tay rồi nặn thành hình tròn.
- Đến ngày lễ Tiến Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng. Nhà vua xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu. Nhà vua thấy vừa ý bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Nhà vua lấy làm vui mừng, chọn hai thứ bánh làm lễ, Lang Liêu được truyền bá ngôi vua.
Câu 4: Vì sao hai thứ bánh của Lang Liêu được chọn tế Trời, Đất, Tiên vương?
Bánh thể hiện sự quý trọng nghề nông, đề cao những giá trị của những đôi tay lao động khổ cực tạo ra những sản phẩm hội tụ đầy đủ tinh hoa văn hóa nhân loại. Bánh mang ý nghĩa tượng trưng cho sự hiện hữu của trời, đất, bao hàm cả cỏ cây và muôn loài, qua đó thể hiện mối quan hệ khăng khít giữa con người và thiên nhiên trong lối sống, trong nhận thức truyền thống của người Việt Nam.; đồng thời thể hiện truyền thống đoàn kết, gắn bó và tinh thần đùm bọc nhau giữa những người dân đất Việt vì họ vốn là anh em sinh từ một bọc trăm trứng Lạc Long Quân- Âu Cơ. Vua cha thấy Lang Liêu hiểu được ý mình là phải phát triển nghề nông thì dân mới ấm no, thái bình. Đây là nguyên nhân thành công của các đáng Tiên vương. Vì thế, vua Hùng chọn Lang Liêu để truyền ngôi cho thấy sự trọng người tài có đạo đức và lòng hiếu thảo, có hiếu thể hiện sự công bằng trong dân, xứng đáng được minh quân trong tương lai.
Câu 5: Ý nghĩa của truyền thống Bánh chưng, bánh giầy:
- Ý nghĩa truyền thống:
+ Giải thích nguồn gốc của bánh chưng, bánh giầy: hai thứ bánh tiêu biểu cho truyền thống văn hóa ẩm thực của người Việt Nam trong dịp lễ Tết cổ truyền; cùng đó là phản ánh thành tựu văn minh nông nghiệp.
+ Đề cao lao động, đề cao nghề nông.
+ Thể hiện sự thành tâm thờ kính Trời đất, tổ tiên, những người đã sinh ra ta, xây dựng phong tục tập quán trên cơ sở coi trọng những giá trị sáng tạo thiêng liêng của nhân dân, ca ngợi truyền thống đạo lí cao đẹp "uống nước nhớ nguồn" của dân tộc Việt Nam.
+ Đề cao trí thông minh và lòng hiếu thảo của người lao động.
- Ý nghĩa của bánh chưng, bánh giầy:
+ Bánh hình tròn tượng trưng cho trời được gọi là bánh giầy, bánh hình vuông tượng trưng cho đất nên gọi là bánh chưng.
+ Lá bọc bên ngoài của bánh chưng ngụ ý cho sự đùm bọc lẫn nhau giống truyền thống thương người như thể thương thân của ông cha ta xưa.
- Tục lệ của dân tộc ta: hàng năm, mỗi khi đến Tết, bánh chưng bánh giầy là những món không thể thiếu.
3. Luyện tập
Câu 1: Trao đổi ý kiến ở lớp: Ý nghĩa của phong tục ngày Tết khi nhân dân Việt Nam làm bánh chưng, bánh giầy.
Dân tộc nào cũng có thức ăn truyền thống mang những vẻ đẹp độc đáo, hương vị ngon lành, bổ dưỡng mà còn gắn liền với truyền thống dân tộc lâu đời theo những phong cách riêng. Bánh chưng hình vuông màu xanh của lá dong bao bọc bên ngoài, bánh giầy hình tròn cho thấy sự dung hòa vào một giữa trời và đất. Qua đây, triết lý vuông tròn của người dân Việt Nam cùng được thể hiện; bánh chưng giành cho mẹ và bánh giầy giành cho cha. Bánh chưng, bánh giầy là thức ăn trang trọng , cao quý nhất để dâng cúng tổ tiên, thể hiện tấm kofng nhớ công ơn sinh thành dưỡng dục to lớn, bao la như đất trời của cha mẹ.
Việt Nam là một nước nông nghiệp trồng lúa nước, chính vì vậy trong phong tục, quang cảnh ngày Tết, nhân dân gói hai loại bánh còn có ý nghĩa giữ gìn truyền thống văn hóa mang đậm đà bản sắc dân tộc và làm sống lại câu chuyện bánh chưng, bánh giầy trong kho tàng văn học Việt Nam. Qua đó, nhắc nhở con cháu phải luôn nhớ về thờ cúng tổ tiên, nhớ ngày giỗ tổ Hùng Vương, đồng thời lại một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của cây lúa và thiên nhiên trong nền văn hóa lúa nước.
Câu 2: Đọc truyện này, chi tiết để lại ấn tượng với bạn? Vì sao?
Chi tiết Lang Liêu nằm mộng và thần đến mách bảo. Vì chi tiết vị thần đến làm câu chuyện thêm hấp dẫn, đây là chi tiết thường gặp trong văn học dân gian, thể hiện sự mong ước cua nhân dân lao động là ở hiền sẽ gặp lành, khi gặp khó khăn sẽ nhận được sự giúp đỡ.
>> Xem thêm Soạn bài Thánh Gióng? Tóm tắt truyệnThánh Gióng? Ngữ văn lớp 6
Trên đây là mẫu soạn bài Bánh chưng, bánh giầy. Luật Minh Khuê gửi tới các bạn bài viết với mục địch giúp các bạn chuẩn bị tốt kiến thức về tác phẩm trước khi đến lớp. Nếu có thắc mắc cần giải đáp hoặc cần hỗ trợ những vấn đề pháp lý, hãy gọi cho chúng tôi theo tổng đài điện thoại: 1900.6162 . Luật Minh Khuê rất mong có thể giúp đỡ được bạn. Chúc bạn học tốt.