Ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy [còn gọi là ung thư biểu mô tế bào vảy, ung thư tế bào gai] là loại ung thư da phổ biến thứ 2 sau ung thư biểu mô tế bào đáy. Bệnh có tiên lượng tốt nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Ung thư biểu mô tế bào vảy là gì?
Ung thư biểu mô tế bào vảy [tên tiếng Anh là Squamous cell carcinoma – SCC] là một loại ung thư bắt nguồn từ sự phát triển bất thường của các tế bào vảy thuộc lớp biểu bì của da. []
Da là cơ quan có diện tích lớn nhất trên cơ thể người. Da bảo vệ cơ thể khỏi những tác nhân gây bệnh như vi sinh vật, giúp điều hòa nhiệt độ cơ thể, và giúp cơ thể cảm nhận được môi trường xung quanh như nóng, lạnh.
Da được cấu tạo bởi 3 lớp: biểu bì [lớp ngoài cùng của da], bì và hạ bì. Trong đó, lớp biểu bì bao gồm 3 loại tế bào chính: tế bào vảy, tế bào đáy và tế bào hắc tố.
Ung thư biểu mô vảy đứng thứ 2 về số lượng các trường hợp ung thư da, sau ung thư biểu mô tế bào đáy [BCC], chiếm khoảng 20% ca bệnh ung thư da. Ước tính trong ba thập kỷ qua, tỷ lệ mắc ung thư carcinoma tế bào vảy tăng lên 50-200%. Tại Hoa Kỳ, khoảng 1 triệu người mắc ung thư biểu mô vảy được báo cáo. [2]
Yếu tố nguy cơ của ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy
Tiếp xúc trực tiếp với bức xạ tia cực tím [tia UV] là yếu tố nguy cơ chính gây đột biến DNA, dẫn đến ung thư da biểu mô tế bào vảy và các loại ung thư da khác. Vì vậy, những người có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn bao gồm: [3]
- Người da trắng, tóc vàng hoặc tóc đỏ. Những người này thường thiếu sắc tố eumelanin có vai trò bảo vệ trước tác động của tia UV [eumelanin là sắc tố tạo nên màu sẫm của tóc, da].
- Người thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời mà không sử dụng biện pháp bảo vệ, chống nắng.
- Thường xuyên sử dụng giường tắm nắng.
Ngoài nguyên nhân tiếp xúc trực tiếp với tia UV, các nguyên nhân khác gây ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy bao gồm:
- Ức chế miễn dịch: Người suy giảm miễn dịch do nhiễm HIV hoặc sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch sau phẫu thuật ghép tạng có nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào vảy cao gấp 65-250 lần so với người bình thường. [4]
- Hút thuốc lá: Thói quen này làm tăng nguy cơ mắc ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy, đặc biệt tại vị trí xung quanh môi. Ngoài ra, người hút thuốc lá còn có nguy cơ cao mắc các bệnh lý ác tính nguy hiểm khác, như ung thư phổi, bàng quang…
- Tiếp xúc với hóa chất như dầu hỏa, hắc ín, bồ hóng, arsenic…
- Tiếp xúc với tia bức xạ ion hóa: Những người tiếp xúc với tia bức xạ như bệnh nhân ung thư đã trải qua xạ trị, thợ làm việc trong các mỏ uranium… có nguy cơ bị ung thư da biểu mô tế bào vảy cao hơn.
- Tình trạng viêm nhiễm mạn tính của da: Tế bào ung thư biểu mô vảy có thể hình thành trên các vết loét, sẹo, vết bỏng mạn tính.
- Nhiễm virus u nhú gai ở người [Human papillomavirus – HPV] các type 5, 8, 11, 16, 18.
- Di truyền gia đình: Các bệnh lý khô da sắc tố, ly thượng bì bọng nước loạn dưỡng, bạch tạng mắt da làm tăng nguy cơ mắc ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy.
Bất kỳ ai cũng có nguy cơ mắc ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy nếu không có các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Dấu hiệu ung thư biểu mô tế bào vảy
Ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy thường xuất hiện ở những vùng thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với tia cực tím [tia UV] như mặt, cổ, tay, chân… Một số ít trường hợp sang thương có thể xuất hiện trong hốc miệng, bộ phận sinh dục hoặc lòng bàn chân. Các sang thương da do ung thư biểu mô tế bào vảy đôi khi khó phân biệt với các bệnh lý lành tính khác ở da. [5]
Sang thương da của ung thư biểu mô tế bào vảy có một số tính chất như sau:
- Sang thương da dạng nốt, sẩn hoặc mảng, gồ nhẹ so với bề mặt da, có giới hạn rõ, màu hồng hoặc đỏ.
- Bề mặt sang thương có thể trơn láng, dày sừng hoặc có dạng lở loét. Sang thương thường dễ chảy máu.
- Sang thương da có thể gây đau nhức hoặc ngứa. Nếu sang thương xâm lấn thần kinh, bệnh nhân sẽ xuất hiện một số triệu chứng như tê bì, cảm giác bỏng rát, dị cảm…
Tùy thuộc vào một số đặc điểm như vị trí sang thương da, mức độ xâm lấn của khối u, đặc điểm mô học của khối u [dựa trên kết quả giải phẫu bệnh]… mỗi trường hợp ung thư da sẽ có nguy cơ di căn đến các hạch bạch huyết lân cận khác nhau. Di căn xa đến các cơ quan khác thường ít gặp đối với ung thư da dạng biểu mô tế bào gai.
Nếu xuất hiện các sang thương da với tính chất nghi ngờ như trên hoặc các vết lở loét trên da không lành, bệnh nhân cần nhanh chóng đến các phòng khám, bệnh viện chuyên khoa Da Liễu hoặc Ung bướu để bác sĩ thăm khám và chẩn đoán bệnh.
Ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy có nguy hiểm không?
Ung thư biểu mô tế bào vảy thường có diễn tiến chậm hơn so với một số loại ung thư khác [ung thư gan, ung thư phổi, ung thư dạ dày…], nên ít đe dọa tính mạng của bệnh nhân hơn. Tuy nhiên, nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, sang thương da sẽ tăng kích thước và xâm lấn các cấu trúc sâu hơn, khiến việc điều trị kéo dài, khó khăn và tốn kém. Khi ung thư tiến triển sâu, bệnh có thể gây tổn thương thần kinh, mạch máu và các cấu trúc xung quanh. Trong một số trường hợp, tế bào ung thư có thể di căn xa đến các cơ quan khác của cơ thể, không thể điều trị khỏi và gây tử vong.
Nếu người bệnh mắc hội chứng suy giảm miễn dịch [HIV] hoặc đang sử dụng thuốc suy giảm hệ miễn dịch sau ghép tạng, mắc bệnh bạch cầu, ung thư biểu mô tế bào vảy có thể phát triển nhanh và nguy hiểm hơn.
Tiên lượng ung thư da dạng biểu mô tế bào vảy
Ung thư biểu mô tế bào vảy có thể điều trị khỏi nếu được chẩn đoán và điều trị khi bệnh còn ở giai đoạn sớm. Đây là một trong những loại ung thư có thể sớm phát hiện bởi các sang thương xuất hiện trên da. Khi phát hiện những tổn thương nghi ngờ trên da, nên chủ động đến các bác sĩ chuyên khoa thăm khám để được chẩn đoán và điều trị bệnh kịp thời.