Bệnh tổ đỉa [hay còn được gọi là chàm tổ đỉa] là một dạng của eczema với đặc trưng cơ bản là mụn nước và ngứa tại lòng bàn chân và lòng bàn tay. Các mụn nước thường tập trung thành cụm, sau khi vỡ ra sẽ khô lại, hình thành lớp vảy màu vàng hoặc trắng ngà, làm ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sinh hoạt hằng ngày. Biết rõ nguyên nhân gây bệnh tổ đỉa và một số yếu tố nguy cơ sẽ góp phần kiểm soát và phòng ngừa triệu chứng bệnh.
Bệnh tổ đỉa [Dysidrose] là một dạng viêm da đặc trưng bởi mụn nước, ngứa ở lòng bàn tay, bàn chân và rìa các ngón. Các mụn nước này có màu vàng hoặc trắng ngà, khó vỡ, có xu hướng tập trung thành cụm hơi gồ trên bề mặt da, đôi khi tụ thành bóng nước lớn và kèm theo ngứa ngáy. Một đợt phát bệnh thường kéo dài khoảng 2 – 4 tuần, da bong tróc vảy, lành hoặc tái phát.
Chàm tổ đỉa phổ biến ở đối tượng từ 20 – 40 tuổi. Mặc dù không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng triêu chứng bệnh tổ đỉa gây ảnh hưởng không nhỏ đến thấm mỹ. Ngoài ra, nếu không vệ sinh sạch sẽ và sớm điều trị, nguy cơ bị nhiễm trùng, bội nhiễm là rất cao.
Cho đến hiện tại, các chuyên gia vẫn chưa xác định được cụ thể chính xác nguyên nhân gây bệnh tổ đỉa. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, bệnh có liên quan đến một dạng rối loạn da tương tự như viêm da cơ địa hoặc dị ứng như sốt cỏ khô [viêm mũi dị ứng theo mùa].
Mặc dù chưa phát hiện tác nhân gây bệnh nhưng các nhà khoa học cho biết, nguyên nhân gây bệnh tổ đỉa có liên quan mật thiết đến những yếu tố sau:
- Căng thẳng: Căng thằng có thể khiến cho bệnh bùng phát hoặc chuyển biến nghiêm trọng hơn.
- Tiếp xúc với kim loại nặng: Thường xuyên tiếp xúc với niken và coban [thường là trong môi trường công nghiệp] có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Dị ứng: Dị ứng với hóa chất trong sinh hoạt hăng ngày như: xà phòng thơm, chất tẩy rửa, xi măng, vôi, thuốc mỡ kháng sinh; dị ứng với thực phẩm như cá ngừ, cà chua, dứa, sô cô la, cà phê và gia vị cũng là một trong những tác nhân phổ biến làm tăng nguy cơ bị chàm tổ đĩa.
- Chàm cơ địa: Nhiều khảo sát cho thấy, những người bị bệnh chàm cơ địa [viêm da cơ địa] có nguy cơ bị chàm tổ đĩa cao hơn so với những đối tượng khác.
- Da nhạy cảm: Người có làn da nhạy cảm, thường xuyên tiếp xúc với chất kích ứng, dị ứng, độc hại… cũng có nguy cơ bị bệnh tổ đĩa.
- Bàn tay và bàn chân ẩm ướt.
Bệnh tổ đĩa có thể được kiểm soát và ngăn ngừa bằng cách giảm thiểu tối đa các yếu tối nguy cơ.
- Người bị viêm da cơ địa, dị ứng, sốt cỏ khô…
- Tỉ lệ phụ nữ mắc bệnh nhiều hơn nam giới.
Mặc dù không biết khi nào bệnh bùng phát, song việc áp dụng các biện pháp chăm sóc và bảo vệ sau giúp bảo vệ da khỏi các đợt bùng phát bệnh trong tương lai. Một số biện pháp phòng tránh bệnh chàm tổ đỉa gồm có:
- Thường xuyên thoa kem dưỡng ẩm ngay sau khi tắm để cân bằng độ ẩm trong da, hạn chế tình trạng da khô quá mức.
- Mặc quần áo mềm, rộng làm bằng sợi tự nhiên như cotton. Hạn chế mặc đồ ôm, bó sát, đồ làm từ sợi dễ gây kích ứng, châm chích da [len, da].
- Hạn chế tiếp xúc với các chất gây dị ứng như vảy da động vật, phấn hoa… Thường xuyên tắm cho thú cưng trong nhà bằng dầu gội chuyên dụng để loại bỏ vảy, từ đó hạn chế đợt phát bệnh liên quan đến dị ứng.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm cho không khí,nhất là khi trời lạnh và khô để bảo vệ đường hô hấp và giúp da không bị khô.
Nhìn chung, nguyên nhân gây bệnh cũng như cơ chế phát sinh triệu chứng bệnh tổ đỉa chưa có nghiên cứu và lý giải cụ thể, tuy nhiên, bệnh liên quan đến tình trạng dị ứng. Nắm rõ các yếu tố nguy cơ sẽ giúp kiểm soát triệu chứng hoặc phòng bệnh.
Bệnh tổ đỉa, hay chàm tổ đỉa, là một bệnh da liễu với biểu hiện đặc trưng là nổi mụn nước trên lòng bàn chân hoặc lòng bàn tay. Mụn rộp thường rất ngứa và mọng nước. Các mụn nước này thường tồn tại trong khoảng 3 tuần và đa số trường hợp là do dị ứng theo mùa hoặc căng thẳng.
Tìm hiểu chung
Bệnh tổ đỉa là gì?
Bệnh tổ đỉa là một loại viêm da được đặc trưng bởi các mụn nước ngứa trên lòng bàn tay và lòng bàn chân. Các mụn nước thường có kích thước khoảng 1–2 mm và lành sau hơn 3 tuần. Đỏ da ít khi xuất hiện nhưng thường tái phát. Tình trạng bệnh này xuất hiện lặp đi lặp lại có thể gây ra những vết nứt và dày da.
Triệu chứng thường gặp
Những dấu hiệu và triệu chứng bệnh tổ đỉa là gì?
Các mụn nước nhỏ có các đặc điểm sau:
- Các mụn nước rất nhỏ [đường kính 3 mm hoặc nhỏ hơn]. Chúng xuất hiện trên đầu và hai bên ngón tay, ngón chân, lòng bàn tay và lòng bàn chân.
- Các mụn nước đục và nằm sâu. Chúng bằng hoặc hơi cao hơn so với bề mặt da và không dễ bị vỡ. Cuối cùng, những mụn nước kết hợp với nhau và tạo thành mụn nước lớn.
- Các mụn nước có thể gây ngứa, đau hoặc không có triệu chứng gì cả. Mụn nước gây khó chịu hơn sau khi tiếp xúc với xà phòng, nước hoặc các chất kích thích.
- Mụn nước sẽ vỡ khi gãi, giải phóng chất dịch bên trong khiến cho da trở nên cứng và cuối cùng là nứt. Nứt da gây đau đớn cũng như mất thẩm mỹ và thường phải mất vài tuần hoặc thậm chí cả tháng để chữa lành. Da khô và sẽ có vảy trong giai đoạn này.
- Chất dịch từ các mụn nước là huyết thanh tích lũy giữa các tế bào da bị kích thích. Nó không phải là mồ hôi như trước đây nhiều người vẫn nghĩ.
- Trong một số trường hợp, bóng nước xuất hiện trong lòng bàn tay hoặc ngón tay có thể kèm theo tình trạng sưng hạch bạch huyết. Lúc này, bạn sẽ có cảm giác ngứa ran ở cẳng tay và xuất hiện những hạch trong nách.
- Móng tay hoặc móng chân bị ảnh hưởng có thể mất hình dạng thông thường.
Bạn có thể gặp các triệu chứng khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?
Chẩn đoán và điều trị sớm có thể ngăn chặn bệnh tổ đỉa trở nên nghiêm trọng hơn, vì vậy bạn hãy nói chuyện với bác sĩ ngay khi có thể để tránh tình trạng này xảy ra.
Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nêu trên hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, xin vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ. Cơ địa mỗi người là khác nhau. Vì vậy hãy hỏi ý kiến bác sĩ để lựa chọn được phương án thích hợp nhất.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân bệnh tổ đỉa là gì?
Nguyên nhân gây ra bệnh lý này vẫn chưa được biết đến. Nó có thể liên quan đến một rối loạn da tương tự gọi là viêm da cơ địa, cũng như tình trạng dị ứng như sốt cỏ khô. Bệnh này có thể xuất hiện theo mùa ở những người bị dị ứng mũi.
Nguy cơ mắc phải
Những ai thường mắc phải bệnh tổ đỉa?
Bệnh tổ đỉa là bệnh viêm da phổ biến thứ 3 ở bàn tay. Phụ nữ mắc bệnh này nhiều gấp 2 lần đàn ông. Khoảng một nửa trong số những người bị bệnh tổ đỉa cũng bị viêm da cơ địa, một hình thức phổ biến của bệnh chàm.
Bạn có thể kiểm soát bệnh này bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. Hãy tham khảo bác sĩ để biết thêm thông tin chi tiết.
Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc bệnh tổ đỉa?
Yếu tố nguy cơ bệnh tổ đỉa bao gồm:
- Căng thẳng. Bệnh xuất hiện nhiều hơn nếu bạn bị căng thẳng thể chất và tinh thần.
- Tiếp xúc với kim loại. Chúng bao gồm coban và niken, thường là trong môi trường công nghiệp.
- Da nhạy cảm. Những người bị phát ban sau khi tiếp xúc với một số chất kích thích có nhiều khả năng bị tổ đỉa.
- Chàm cơ địa. Một số người bị chàm cơ địa có nguy cơ cao mắc phải bệnh lý này.
Điều trị hiệu quả
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.
Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán bệnh tổ đỉa?
Trong hầu hết trường hợp, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh tổ đỉa sau khi kiểm tra cơ thể. Không có phương pháp xét nghiệm cụ thể nào có thể chẩn đoán bệnh tổ đỉa nhưng bác sĩ có thể đề nghị các xét nghiệm để loại trừ các bệnh da khác có triệu chứng tương tự, ví dụ như cạo da để xét nghiệm tìm nấm gây ra các bệnh chẳng hạn như nấm nông ở chân. Da dị ứng và nhạy cảm có thể được phát hiện khi da tiếp xúc với các chất khác nhau.
Những phương pháp nào dùng để điều trị bệnh tổ đỉa?
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các dấu hiệu và triệu chứng, phương pháp điều trị, cách trị tổ đỉa có thể bao gồm:
- Corticosteroid. Kem và thuốc mỡ corticosteroid liều cao có thể giúp nhanh chóng làm biến mất các mụn nước. Bọc vùng da điều trị lại bằng bìa nhựa có thể cải thiện sự hấp thụ. Bác sĩ cũng có thể chườm ẩm sau khi điều trị bằng corticosteroid để tăng cường sự hấp thu của thuốc. Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể kê toa corticosteroid đường uống chẳng hạn như prednisone. Tuy nhiên, sử dụng nhóm thuốc này dài hạn có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng;
- Liệu pháp ánh sáng. Nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, bác sĩ có thể khuyên bạn áp dụng liệu pháp ánh sáng đặc biệt kết hợp tiếp xúc tia cực tím với các loại thuốc giúp cho làn da tiếp nhận tốt hơn các lợi ích từ loại ánh sáng này.
- Thuốc mỡ ức chế miễn dịch. Các loại thuốc như tacrolimus và pimecrolimus có thể giúp ích cho những người không muốn dùng steroid. Tuy nhiên, các thuốc này có một tác dụng phụ là làm tăng nguy cơ nhiễm trùng da.
- Tiêm botulinum toxin. Một số bác sĩ có thể xem xét sử dụng thuốc botulinum toxin để điều trị các trường hợp bệnh nghiêm trọng.
Biến chứng
Bệnh tổ đỉa có nguy hiểm không?
Bệnh tổ đỉa thường sẽ biến mất trong một vài tuần mà không để lại biến chứng. Nếu bạn không làm xước da vùng bị ảnh hưởng, sẽ không để lại sẹo hay thâm đáng kể.
Nếu bạn chà xát vùng bị ảnh hưởng, bạn sẽ cảm thấy khó chịu hơn, hoặc bệnh sẽ lâu lành hơn. Bạn cũng có thể bị nhiễm trùng do trầy xước và vỡ mụn nước.
Mặc dù bệnh này có thể chữa lành hoàn toàn nhưng cũng có thể tái phát, bởi nhiều nguyên nhân của chàm tổ đỉa chưa được xác nhận rõ ràng, bác sĩ vẫn chưa tìm ra cách để ngăn chặn hoặc chữa khỏi bệnh.
Chế độ sinh hoạt phù hợp
Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh tổ đỉa?
Bạn sẽ có thể kiểm soát bệnh này nếu áp dụng các biện pháp sau:
Chườm ẩm, lạnh có thể giúp làm giảm sự khó chịu liên quan đến ngứa da. Bác sĩ có thể khuyên bạn dùng thuốc mỡ sau khi chườm. Kem dưỡng ẩm có thể cũng giúp da bớt khô và làm giảm ngứa tốt.
Những loại kem dưỡng ẩm có thể bao gồm:
- Mỡ bôi trơn như vaseline
- Các loại kem như Lubriderm® hoặc Eucerin®
- Dầu khoáng
- Ngâm với nước cây phỉ
Thay đổi chế độ ăn uống có thể có ích nếu thuốc không ngăn chặn được bùng phát. Vì dị ứng niken hay coban có thể gây ra bệnh chàm, nên bạn hãy loại bỏ thực phẩm có chứa những chất này. Bạn có thể bổ sung vitamin A vào chế độ ăn uống nhưng hãy hỏi bác sĩ trước khi làm như vậy.
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.