Giãn dây chằng bao lâu hồi phục
Nếu bạn có kế hoạch, hoặc má»›i vừa trải qua ca phẫu thuáºt để tái tạo dây chằng chéo trÆ°á»›c (DCCT), tà i liệu nà y sẽ giải thÃch cho bạn hiểu rõ cách thức mà chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng phù hợp sẽ giúp bạn tối Æ°u hóa việc phục hồi các chức năng của khá»›p gối để bạn có thể trở lại các hoạt Ä‘á»™ng hằng ngà y và thể thao má»™t cách an toà n. Äồng thá»i, bạn cÅ©ng sẽ tìm thấy thông tin hữu Ãch vá» cách phòng ngừa tổn thÆ°Æ¡ng của khá»›p gối sau nà y, bao gồm sụn, sụn chêm hoặc các dây chằng khác. Mặc dù có nhiá»u quy trình mổ tái tạo DCCT khác nhau, nhÆ°ng tà i liệu nà y sẽ mô tả chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng cho phÆ°Æ¡ng pháp tái tạo DCCT thÆ°á»ng gặp nhất là bằng cÆ¡ gân khoeo tá»± thân. BẠN CÓ CẦN PHỤC Há»’I CHỨC NÄ‚NG TRƯỚC PHẪU THUẬT KHÔNG? Táºp phục hồi chức năng trÆ°á»›c khi phẫu thuáºt, là rất quan trá»ng để giúp giảm Ä‘au và sÆ°ng cho khá»›p gối, phục hồi chức năng tầm váºn Ä‘á»™ng và sức mạnh cÆ¡ cÅ©ng nhÆ° phục hồi dáng Ä‘i bình thÆ°á»ng và há»c cách Ä‘i lại vá»›i nạng. Việc chuẩn bị táºp trÆ°á»›c khi mổ nà y sẽ giúp bạn hồi phục nhanh hÆ¡n sau phẫu thuáºt tái tạo DCCT. Bên cạnh việc phục hồi chức năng, chuyên viên váºt lý trị liệu có thể Ä‘á» nghị bạn tham gia các hoạt Ä‘á»™ng chạm nhẹ nhÆ° đạp xe đạp, bÆ¡i lá»™i, sá» dụng máy huấn luyện chéo (cross trainer) và máy chạy bá»™ để cải thiện chức năng tim phổi của bạn. TẠI SAO BẠN CẦN PHỤC Há»’I CHỨC NÄ‚NG SAU PHẪU THUẬT DCCT? Sau khi phẫu thuáºt, cần khoảng chÃn tuần để mảnh ghép ở khá»›p gối là nh lại. Má»™t chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng phù hợp sẽ giúp bạn bảo vệ mảnh ghép nà y trong suốt quá trình phục hồi, giúp giảm Ä‘au, đảm bảo phục hồi sá»›m khả năng váºn Ä‘á»™ng, sức mạnh cÆ¡, toà n bá»™ chức năng của khá»›p gối và khả năng hoạt Ä‘á»™ng Ä‘á»™c láºp. Thông qua việc táºp thăng bằng và dáng Ä‘i, phục hồi chức năng cÅ©ng sẽ giúp bạn trở lại các hoạt Ä‘á»™ng thể thao ở cÆ°á»ng Ä‘á»™ nhÆ° trÆ°á»›c đây má»™t cách an toà n. KHI NÀO BẠN NÊN BẮT ÄẦU CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH PHỤC Há»’I CHỨC NÄ‚NG TRONG KHI NẰM VIỆN? Khi nằm viện, chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng của bạn sẽ bắt đầu và o ngà y phẫu thuáºt và tiếp tục hà ng ngà y cho đến khi bạn xuất viện. Chuyên viên váºt lý trị liệu sẽ giúp bạn đẩy nhanh tiến trình là nh bệnh bằng phÆ°Æ¡ng pháp kiểm soát Ä‘au và sÆ°ng cùng vá»›i liệu pháp chÆ°á»m lạnh có áp lá»±c, đồng thá»i thá»±c hiện sá»›m việc váºn Ä‘á»™ng khá»›p gối không gây Ä‘au bằng máy táºp khá»›p gối thụ Ä‘á»™ng liên tục (CPM). Chuyên viên váºt lý trị liệu cÅ©ng sẽ hÆ°á»›ng dẫn cho bạn cách bảo vệ mảnh ghép bằng các bà i táºp tăng sức mạnh cÆ¡ tứ đầu, táºp luyện Ä‘i lại vá»›i nạng và há»— trợ bạn lên xuống cầu thang cùng vá»›i nạng. Bạn sẽ được phép chịu má»™t phần sức nặng lên chân phẫu thuáºt và không dùng nẹp gối trừ khi có chỉ định khác của bác sÄ© phẫu thuáºt. DÆ°á»›i đây là má»™t số bà i táºp mà bạn sẽ cùng thá»±c hiện vá»›i chuyên viên váºt lý trị liệu và cần tiếp tục khi trở vá» nhà . 1. Gáºp – duá»—i và xoay tròn cổ chân: nhằm duy trì sá»± lÆ°u thông máu ở bắp chân và phòng ngừa tình trạng huyết khối, gáºp bà n chân lên xuống 10 lần, sau đó xoay cổ chân theo chiá»u kim đồng hồ, rồi ngược chiá»u kim đồng hồ, má»—i hÆ°á»›ng 10 lần và thá»±c hiện trong hai hiệp. 2. CÆ¡ tứ đầu: Cuá»™n má»™t cái khăn và đặt dÆ°á»›i gối, gáºp bà n chân để gồng cÆ¡ tứ đầu. Giữ tÆ° thế trong 10 giây sau đó thả lá»ng trong 10 giây. Lặp lại Ä‘á»™ng tác 10 lần và thá»±c hiện trong hai hiệp. 3. Trượt gót chân: Gáºp khá»›p gối từ từ đến 90 Ä‘á»™, giữ tÆ° thế trong 10 giây, sau đó duá»—i khá»›p gối và thả lá»ng trong 10 giây. Lặp lại Ä‘á»™ng tác 10 lần và thá»±c hiện trong hai hiệp. 4. Gáºp gối: Ngồi ở cạnh giÆ°á»ng, duá»—i thẳng chân phẫu thuáºt rồi dùng chân khá»e đỡ toà n bá»™ chân phẫu thuáºt, sau đó từ từ gáºp chân phẫu thuáºt lại dÆ°á»›i sá»± kiểm soát của chân khá»e. Äể trở vá» tÆ° thế thẳng chân, duá»—i thẳng chân khá»e, bằng cách đó chân phẫu thuáºt sẽ duá»—i theo chân nà y. Không được duá»—i thẵng chân phẫu thuáºt mà không đỡ bên dÆ°á»›i bà n chân. Lặp lại Ä‘á»™ng tác 10 lần. 5. Nâng thẳng chân: Giữ thẳng chân phẫu thuáºt và nâng lên khá»i giÆ°á»ng. Giữ tÆ° thế trong sáu giây, sau đó đặt chân xuống giÆ°á»ng và thả lá»ng trong sáu giây. Lặp lại Ä‘á»™ng tác 10 lần và thá»±c hiện trong 3 hiệp. BẠN SẼ Äá»I PHÓ VỚI TÃŒNH TRẠNG ÄAU VÀ SƯNG NHƯ THẾ NÀO? Nguyên tắc cÆ¡ bản để kiểm soát Ä‘au và sÆ°ng là phải xá» trà trÆ°á»›c khi tình trạng đó xuất hiện
Nếu bạn có bất kỳ cÆ¡n Ä‘au cấp tÃnh nà o trong quá trình hồi phục, đừng ngần ngại trao đổi vá»›i chuyên viên váºt lý trị liệu. BẠN CÓ NGUY CÆ TÉ NGà KHÔNG? Trong quá trình hồi phục sau phẫu thuáºt tái tạo DCCT, chân của bạn yếu và bạn có thể bị mất vững. Lúc đó, bạn có nguy cÆ¡ té ngã cho đến khi chân của bạn hồi phục sức mạnh cÆ¡ cÅ©ng nhÆ° khả năng váºn Ä‘á»™ng. Äể hạn chế nguy cÆ¡ té ngã, bạn nên:
SAU PHẪU THUẬT TÃI TẠO DCCT, BẠN PHẢI CHÚ à NHá»®NG VẤN ÄỀ NÀO? Sau khi tái tạo DCCT, mảnh ghép của bạn cần thá»i gian để là nh lại.
KHI NÀO BẠN NÊN TRỞ LẠI CÔNG VIỆC HOẶC ÄI HỌC? Nếu bạn là m văn phòng, bạn có thể trở lại công việc khi khá»›p gối của bạn đã giảm Ä‘au và giảm sÆ°ng, thÆ°á»ng là khoảng hai hoặc ba tuần sau phẫu thuáºt. Äối vá»›i công việc nặng nhá»c đòi há»i phải nâng nhấc, ngồi xổm hoặc Ä‘i lại nhiá»u, thá»i gian dá»± kiến để trở lại là m việc là khoảng sáu tuần đến hai tháng sau phẫu thuáºt. Nếu bạn là há»c sinh/sinh viên, bạn có thể Ä‘i há»c trở lại trong vòng hai hoặc ba tuần sau phẫu thuáºt. Khi chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng của bạn có tiến triển, chuyên viên váºt lý trị liệu sẽ Ä‘á» nghị bạn tham gia các hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° chạy xe đạp, chÆ¡i bóng bà n hoặc bÆ¡i lá»™i. Bạn không được trở lại các hoạt Ä‘á»™ng thể thao cho đến khi có chỉ định cụ thể của bác sÄ© phẫu thuáºt hoặc chuyên viên váºt lý trị liệu. KHI NÀO TÔI CÓ THỂ BẮT ÄẦU LÃI XE HOẶC ÄI DU LỊCH? Bạn không nên lái xe hÆ¡i hoặc xe máy cho đến khi chuyên viên váºt lý trị liệu cho phép bạn được bá» nạng, có đủ sức mạnh cÆ¡ và kiểm soát được khá»›p gối. Thông thÆ°á»ng, bạn có thể bắt đầu lái xe trở lại trong vòng bốn đến tám tuần sau phẫu thuáºt, hoặc đôi khi lâu hÆ¡n nếu bạn phẫu thuáºt khá»›p gối phải. Thá»i gian ngồi trên máy bay kéo dà i có thể là m tăng nguy cÆ¡ sÆ°ng khá»›p gối và tình trạng huyết khối tÄ©nh mạch sâu. Nếu bạn bắt buá»™c phải Ä‘i máy bay, hãy trao đổi vá»›i bác sÄ© phẫu thuáºt đồng thá»i chuẩn bị việc mang vá»› áp lá»±c và nâng cao chân trong suốt chuyến bay. BẠN NÊN LÀM GÃŒ TỪ NGÀY XUẤT VIỆN CHO ÄẾN CUá»I TUẦN THỨ HAI? Cho đến cuối tuần thứ hai, bạn nên tiếp tục chịu má»™t phần sức nặng trên chân phẫu thuáºt và đi lại vá»›i hai nạng. Bạn nên tiếp tục các bà i táºp đã hÆ°á»›ng dẫn khi xuất viện và tiếp tục Ä‘iá»u chỉnh lại cÆ¡ chế dáng Ä‘i vá»›i nạng, đảm bảo giữ khá»›p gối thẳng trong giai Ä‘oan chống chân và gáºp gối trong giai Ä‘oạn co chân lên. Bạn có thể Ä‘i lại thÆ°á»ng xuyên vá»›i khoảng cách ngắn, nhÆ°ng nên tránh đứng, ngồi hoặc Ä‘i bá»™ quá lâu, vì khá»›p gối của bạn có thể có nguy cÆ¡ bị sÆ°ng. Äể giảm Ä‘au và sÆ°ng, bạn hãy nâng cao chân khi ngồi hoặc nghỉ ngÆ¡i, thá»±c hiện Ä‘á»™ng tác gồng cÆ¡ tứ đầu và tiếp tục chÆ°á»m đá bốn đến sáu lần má»™t ngà y theo Ä‘á» nghị của chuyên viên váºt lý trị liệu. Chuyên viên váºt lý trị liệu sẽ tăng dần các bà i táºp miá»…n là bạn vẫn kiểm soát được tình trạng Ä‘au và sÆ°ng của khá»›p gối. BẠN NÊN LÀM GÃŒ TỪ TUẦN THỨ HAI ÄẾN TUẦN THỨ 6? Trong giai Ä‘oạn nà y, bạn có thể tiếp tục chÆ°á»m đá để kiểm soát Ä‘au và sÆ°ng. Chuyên viên váºt lý trị liệu sẽ tăng mức Ä‘á»™ của các bà i táºp tăng sức mạnh cÆ¡ và kéo giãn cÆ¡. Bạn có thể được phép tăng má»±c Ä‘á»™ chịu sức nặng vá»›i nạng đến hoà n toà n . Chuyên viên váºt lý trị liệu sẽ thông báo cho bạn biết khi có thể được bá» nạng, tại thá»i Ä‘iểm đó bạn phải có khả năng kiểm soát chủ Ä‘á»™ng duá»—i khá»›p gối hoà n toà n và có dáng Ä‘i bình thÆ°á»ng. Phải duy trì tầm Ä‘á»™ gáºp của khá»›p gối trong khoảng chÃn mÆ°Æ¡i Ä‘á»™ để bảo vệ mảnh ghép ở khá»›p gối vì mảnh ghép nà y vẫn còn yếu ở tuần thứ sáu Bạn sẽ chuyển sang các bà i táºp khác dùng bà n chân cố định trên mặt đất, gá»i là bà i táºp chuá»—i Ä‘á»™ng đóng, bao gồm: bắc cầu, đứng chùn nhẹ khá»›p gối (mini-squat), nhón gót chân, bÆ°á»›c tá»›i và bÆ°á»›c ngang. Äể hồi phục khả năng thăng bằng, bạn sẽ bắt đầu các bà i táºp vá»›i hai chân sau đó trên má»™t chân. Khi bạn đã sẵn sà ng, chuyên viên váºt lý trị liệu sẽ Ä‘á» nghị bắt đầu táºp đạp xe tại chá»—, đầu tiên chỉ đạp ná»a vòng ở mÆ°Ìc không Ä‘á» kháng sau đó tăng dần thà nh nguyên vòng. Các bà i táºp Ä‘i lại sẽ được tăng cÆ°á»ng trong khi đó giảm dần việc sá» dụng nạng. Các bà i táºp Ä‘i lại cÅ©ng có thể được thá»±c hiện trong hồ bÆ¡i theo Ä‘á» nghị của chuyên viên váºt lý trị liệu. LƯU Ã: Không thá»±c hiện Ä‘á»™ng tác duá»—i thẳng gối vá»›i bà n chân không cố định, còn gá»i là chuá»—i Ä‘á»™ng mở, cho đến Ãt nhất tháng thứ ba sau phẫu thuáºt CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH PHỤC Há»’I CHỨC NÄ‚NG CỦA BẠN BAO Gá»’M NHá»®NG GÃŒ TỪ TUẦN THỨ SÃU CHO ÄẾN THÃNG THỨ BA SAU PHẪU THUẬT? Từ tuần thứ sáu, bạn sẽ tá»± tin hÆ¡n vá» khá»›p gối của mình, tuy nhiên bạn phải lÆ°u ý là vẫn nên tiếp tục bảo vệ mảnh ghép dù nó đã là nh cÅ©ng nhÆ° chăm sóc kỹ để duy trì thói quen an toà n hà ng ngà y và phòng ngừa té ngã. Chuyên viên váºt lý trị liệu nên tiếp tục giám sát vì trong giai Ä‘oạn nà y, bạn cần tạo sức mạnh cÆ¡ chân cÅ©ng nhÆ° cải thiện sá»± thăng bằng và phối hợp chân. Khá»›p gối sẽ được cải thiện đến tầm váºn Ä‘á»™ng hoà n toà n và tá»± nhiên. Tại giai Ä‘oạn nà y, bạn nên tiếp tục tránh vặn gối, xoay trục hoặc nhảy, cÅ©ng nhÆ° tăng sức mạnh cÆ¡ vá»›i các bà i táºp chuá»—i Ä‘á»™ng mở. Bên cạnh chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng, chuyên viên váºt lý trị sẽ Ä‘á» nghị bạn rèn luyện sức khá»e bằng cách thá»±c hiện các bà i táºp vá» tim mạch, bao gồm tăng sức mạnh và kéo giãn cÆ¡. ChÆ°Æ¡ng trình nà y bao gồm việc dùng máy đẩy chân (leg press), máy chạy bá»™, chèo thuyá»n, máy huấn luyện chéo và dụng cụ táºp bÆ°á»›c. Khuyến cáo nên bÆ¡i sải hoặc bÆ¡i ngá»a, đạp chân theo chuyển Ä‘á»™ng hình kéo. Không nên thá»±c hiện các kiểu bÆ¡i ếch hoặc bÆ¡i bÆ°á»›m. CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH PHỤC Há»’I CHỨC NÄ‚NG CỦA BẠN BAO Gá»’M NHá»®NG GÃŒ TỪ THÃNG THỨ BA ÄẾN THÃNG THỨ SÃU SAU PHẪU THUẬT? Khi bạn đã hồi phục hoà n toà n tầm váºn Ä‘á»™ng của khá»›p gối, gối khá»e và không sÆ°ng, và bạn giữ được thăng bằng trên má»™t chân mà không cần trợ giúp, bạn có thể bắt đầu chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng nâng cao vá»›i chuyên viên váºt lý trị liệu. ChÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng sẽ được Ä‘iá»u chỉnh theo mong muốn và mức Ä‘á»™ luyện táºp của bạn. Tại thá»i Ä‘iểm nà y, bạn cÅ©ng có thể trở lại các hoạt Ä‘á»™ng thể thao nhẹ nhÆ°ng không có tÃnh đối kháng. ChÆ°Æ¡ng trình theo dõi của bạn sẽ táºp trung và o khả năng ngồi trên gót chân, tăng Ä‘á»™ ngồi xổm, bà i táºp rèn luyện sá»± linh hoạt và thay đổi nhịp Ä‘á»™. Bạn sẽ không còn cảm thấy Ä‘au xÆ°Æ¡ng bánh chè trong quá trình táºp luyện. Chuyên viên váºt lý trị liệu sẽ hÆ°á»›ng dẫn bạn khi bắt đầu táºp chạy cháºm và thá»±c hiện các bà i táºp vá»›i bóng. Bạn phải có khả năng chạy bá»™ trong vòng 30 phút, không Ä‘au, trÆ°á»›c khi có thể bắt đầu chạy nhanh vá»›i thay đổi tốc Ä‘á»™. Ở giai Ä‘oạn nà y, bạn vẫn tiếp tục táºp luyện các bà i táºp chuá»—i Ä‘á»™ng đóng và có thể từ từ bắt đầu các bà i táºp chuá»—i Ä‘á»™ng mở. Nếu bạn còn Ä‘au hoặc sÆ°ng, không được chuyển sang các hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° chạy cháºm, chạy nhanh, bà i táºp rèn luyện sá»± linh hoạt và thay đổi nhịp Ä‘á»™. Hãy trao đổi những vấn Ä‘á» mà bạn gặp phải vá»›i chuyên viên váºt lý trị liệu để Ä‘iá»u chỉnh mức Ä‘á»™ táºp luyện theo cÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng của cÆ¡ thể bạn. ÄIỀU GÃŒ SẼ XẢY RA TRONG SÃU THÃNG SAU PHẪU THUẬT? Và o tháng thứ sáu, chức năng khá»›p gối của bạn sẽ bình thÆ°á»ng và bạn có thể thá»±c hiện tất cả các hoạt Ä‘á»™ng hà ng ngà y. Bạn sẽ không còn cảm thấy Ä‘au hoặc sÆ°ng, sức mạnh cÆ¡ chân của bạn sẽ đạt khoảng 95% so vá»›i chân không phẫu thuáºt. Khi đã lấy lại sá»± tá»± tin của mình, bạn có thể táºp các Ä‘á»™ng tác xoay vòng, nhảy lên bục gá»—, nhảy xa và nhảy báºt cao (nhảy xuống bục gá»— rồi nhảy lên tấm bạt lò xo). Trong tất cả các trÆ°á»ng hợp, nếu bạn cảm thấy chÆ°a sẵn sà ng và chÆ°a hoà n thà nh chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng vá»›i chuyên viên váºt lý trị liệu thì nên tránh trở lại các hoạt Ä‘á»™ng thể thao. Không trở lại các hoạt Ä‘á»™ng thể thao nếu bạn bị Ä‘au mặt trÆ°á»›c khá»›p gối sau khi táºp luyện và hãy kiểm tra lại việc táºp luyện của mình vá»›i chuyên viên váºt lý trị liệu. BẠN CÓ THỂ LÀM GÃŒ ÄỂ Há»– TRỢ QUà TRÃŒNH Há»’I PHỤC? Sá»± hồi phục của bạn sẽ tiến bá»™ từng ngà y và chuyên viên váºt lý trị liệu sẽ hÆ°á»›ng dẫn bạn tham gia nhiá»u hÆ¡n và o quá trình phục hồi chức năng. Vui lòng trao đổi bất kỳ mối lo ngại nà o mà bạn gặp phải vá»›i chuyên viên váºt lý trị liệu để thúc đẩy quá trình hồi phục.
KHI NÀO BẠN NÊN LIÊN HỆ VỚI CHUYÊN VIÊN VẬT Là TRỊ LIỆU? Äừng ngần ngại liên hệ vá»›i chuyên viên váºt lý trị liệu trong hoặc sau chÆ°Æ¡ng trình phục hồi chức năng nếu:
Äể biết thêm thông tin, vui lòng liên hệBệnh viện FVKhoa Váºt lý trị liệu & Phục hồi chức năngTòa nhà F, tầng 1Email: ố ÄT trá»±c tiếp: (028)54 33 33 40 Số ÄT tổng Ä‘Ã i: (028)54 33 33 33, máy nhánh 1085 hoặc 1485 |