Nếu bạn đã nghe bất cứ điều gì về Linux, bạn có thể đã nghe nói về các bản phân phối Linux – thường được rút gọn thành Linux distros. Khi quyết định sử dụng Linux – trên máy tính để bàn hoặc máy chủ – trước tiên bạn cần chọn một bản phân phối.
Đối với nhiều người, Ubuntu đã trở thành đồng nghĩa với Linux. Nhưng Ubuntu là một trong nhiều bản phân phối, và bạn có rất nhiều sự lựa chọn khi nói đến Linux.
Distro Linux là gì?
Linux không giống như Windows hay Mac OS X. Microsoft kết hợp tất cả các bit của Windows trong nội bộ để tạo ra mỗi phiên bản Windows mới và phân phối nó dưới dạng một gói duy nhất. Nếu muốn Windows, bạn cần chọn một trong các phiên bản mà Microsoft đang cung cấp.
Linux hoạt động khác. Hệ điều hành Linux không được sản xuất bởi một tổ chức duy nhất. Các tổ chức khác nhau và mọi người làm việc trên các bộ phận khác nhau. Có nhân Linux [lõi của hệ điều hành], các tiện ích trình bao GNU [giao diện đầu cuối và nhiều lệnh bạn sử dụng], máy chủ X [tạo ra màn hình đồ họa], môi trường máy tính để bàn [chạy trên X máy chủ để cung cấp màn hình đồ họa] và hơn thế nữa. Các dịch vụ hệ thống, chương trình đồ họa, lệnh đầu cuối – nhiều dịch vụ được phát triển độc lập với các dịch vụ khác. Tất cả bọn họ phần mềm mã nguồn mở được phân phối dưới dạng mã nguồn.
Nếu muốn, bạn có thể lấy mã nguồn cho nhân Linux, tiện ích trình bao GNU, máy chủ Xorg X và mọi chương trình khác trên hệ thống Linux, tự lắp ráp tất cả. Tuy vậy, biên dịch phần mềm sẽ mất rất nhiều thời gian – chưa kể công việc liên quan đến việc làm cho tất cả các chương trình khác nhau hoạt động bình thường với nhau.
Các bản phân phối Linux thực hiện công việc khó khăn cho bạn, lấy tất cả mã từ các dự án nguồn mở và biên dịch nó cho bạn, kết hợp nó thành một hệ điều hành duy nhất mà bạn có thể khởi động và cài đặt. Họ cũng đưa ra các lựa chọn cho bạn, chẳng hạn như chọn môi trường màn hình mặc định, trình duyệt và phần mềm khác. Hầu hết các bản phân phối đều bổ sung các điểm hoàn thiện của riêng chúng, chẳng hạn như các chủ đề và phần mềm tùy chỉnh – chẳng hạn như môi trường máy tính Unity mà Ubuntu cung cấp.
Khi nào bạn muốn cài đặt phần mềm mới hoặc cập nhật lên phiên bản phần mềm mới với các cập nhật bảo mật quan trọng, bản phân phối Linux của bạn cung cấp chúng ở dạng đóng gói, biên dịch trước. Các gói này nhanh chóng và dễ cài đặt, giúp bạn không phải tự mình thực hiện những công việc khó khăn.
Các bản phân phối khác nhau như thế nào?
Có nhiều bản phân phối Linux khác nhau. Nhiều người có triết lý khác nhau – một số, như Fedora, từ chối bao gồm phần mềm nguồn đóng, trong khi những người khác, như Mint, đưa vào nội dung nguồn đóng để giúp người dùng dễ dàng hơn. Chúng bao gồm các phần mềm mặc định khác nhau – như cách Ubuntu bao gồm Unity, Ubuntu derivatives bao gồm các môi trường máy tính để bàn khác, Fedora bao gồm GNOME Shell, và Mint bao gồm Cinnamon hay MATE.
Nhiều người cũng sử dụng các trình quản lý gói, tiện ích cấu hình và phần mềm khác khác nhau. Một số bản phân phối đang chảy máu và sẽ không nhận được sự hỗ trợ trong thời gian dài. Những người khác, chẳng hạn như Ubuntu LTS hoặc Red Hat Enterprise Linux, được thiết kế để trở thành các bản phân phối ổn định sẽ được hỗ trợ với các bản cập nhật bảo mật và sửa lỗi trong nhiều năm.
Một số bản phân phối Linux dành cho máy tính để bàn, một số dành cho máy chủ không có giao diện đồ họa và những bản phân phối khác dành cho các mục đích sử dụng đặc biệt, chẳng hạn như PC rạp hát tại nhà.
Một số được thiết kế để hoạt động hiệu quả – như Ubuntu – trong khi một số khác yêu cầu chỉnh sửa nhiều hơn một chút, chẳng hạn như Arch Linux.
Tôi nên chọn Distro nào?
Các bản phân phối Linux khác nhau phù hợp cho các mục đích khác nhau. Bạn nên chọn bản phân phối Linux nào sẽ phụ thuộc vào những gì bạn đang làm với nó và sở thích cá nhân của bạn.
Nếu bạn là người dùng máy tính để bàn, có thể bạn sẽ muốn một cái gì đó đơn giản, như Ubuntu hoặc Mint. Một số người có thể thích Fedora, openSUSE hoặc Mageia [dựa trên Mandriva Linux].
Những người đang tìm kiếm một hệ thống ổn định hơn, được kiểm tra tốt hơn có thể muốn sử dụng Debian, CentOS [phiên bản miễn phí của Red Hat Enterprise Linux] hoặc thậm chí là Ubuntu LTS.
Không có một phân phối phù hợp cho tất cả mọi người, mặc dù mọi người đều có một yêu thích. Các bản phân phối Linux cung cấp sự lựa chọn, có thể lộn xộn, nhưng cũng rất hữu ích. Bất kỳ ai cũng có thể tạo bản phân phối của riêng mình bằng cách tự lắp ráp nó từ mã nguồn, hoặc thậm chí lấy bản phân phối hiện có và sửa đổi nó – đó là lý do tại sao có rất nhiều bản phân phối Linux.
Tìm đọc thêm nhiều kiến thức hữu ích về công nghệ và các thủ thuật phần mềm trên website Howpedia.
Tìm hiểu cơ bản về Linux, hạt nhân Linux và các Distro phổ biến như CentOS, Ubuntu, RHEL, Debian
Bản phân phối Linux [Distro] là một tập hợp các ứng dụng, các gói ứng dụng [package], trình quản lý gói và các tính năng chạy trên nhân Linux, như vậy nhân Linux là dùng chung cho các bản phân phối – có đôi khi nhân này được tùy chỉnh lại theo tổ chức bảo trì bản phân phối
Nhân Linux
Nhân Linux [kernel] là thành phần cốt lõi của hệ điều hành là lớp cho phép hệ thống quản lý, điều khiển, giao tiếp với các phần cứng của máy tính. Kernel có chứa phần mềm cho phép bạn sử dụng được ổ cứng, mạng, RAM hay các phần cứng khác. Hệ thống Linux dựa theo UNIX, gọi là GNU/Linux. Nhân Linux hiện nay được phát triển bởi cộng đồng nguồn mở dựa trên nhân Linux mới được phát triển bởi Linus Torvalds [phát hình năm 1991].
Chọn bản phân phối Linux
Sử dụng Linux bạn có thể nghe thấy rất nhiều bản phân phối Linux khác nhau như Ubuntu, Debian, Fedora, Red Hat … [Xem danh sách hàng trăm Distro phổ biến nhất gần đây tại distrowatch] Điều này làm cho việc mới tiếp cận Linux có vẻ lúng túng không biết chọn bản phân phối nào. Mỗi bản phân phối có những đặc tính khác nhau, có thể phân chia để lựa chọn theo ba tiêu chí:
- Mục đích
- Cấu hình và gói ứng dụng
- Mô hình hỗ trợ
Bản phân phối linux theo mục đích sử dụng: Mỗi distro được thiết kế cho các mục đích khác nhau, cung cấp trải nghiệm người dùng khác nhau. Một số distro dùng để làm server, một số lại dùng cho môi trường desktop, một số lại có mục đích đặc biệt như hệ thống nhúng. Cho đến nay, các bản Linux được cài đặt nhiều nhất và là để làm các server để chạy các dịch vụ [như website], còn các bản Linux cài đặt tạo môi trường desktop [máy tính cá nhân] vẫn là rất ít nếu so với Windows hay macOS.
Bản phân phối linux theo cách cấu hình: Các bản phân phối còn có sự khác nhau chính đó là cách thức thiết lập cấu hình hệ thống của chúng khác nhau. Một số Distro giữ các cấu hình, thiết lập, các file cấu hình ở cùng một nơi [thư mục], một số khác lại lưu ở nhiều nơi trong cấu trúc thư mục. Tiếp theo là quá trình cài đặt, cập nhật các ứng dụng [các gói package] cũng khác nhau tùy vào distro, nhiều distro thực hiện điều này bằng các công cụ quản lý gói [package] như DPKG [debian], APT [ubuntu, debian], RPM [Red Hat], YUM … Do có nhiều trình quản lý gói kiểu này nên thật sự việc quản trị gây khó khi làm việc giữa nhiều distro, ở các bài sau sẽ nói về những công công cụ quản lý gói này.
Bản phân phối linux theo mô hình hỗ trợ: Một số distro được bảo trì, hỗ trợ bởi cộng đồng tình nguyện [Debian, CentOS, Fedora] nhưng cũng có các distro được hỗ trợ bởi các công ty thương mại [RHEL, Ubuntu], dù phần mềm vẫn là nguồn mở nhưng bạn cần trả tiền cho các dịch vụ hỗ trợ.
Trước tiên lưu ý có những Distro kế thừa [dựa trên] một Distro khác như CentOS dựa trên Red Hat, Ubuntu dựa trên Debian. Có điều này bởi vì các phần mềm nguồn mở được phép dùng lại bởi các lập trình viên [developer]. Các lập trình viện có thể chọn một số tính năng từ một distro và từ đó tạo ra một distro mới, có nhiều distro linux vì có nhiều nhóm lập trình viên tạo ra từ việc kế thừa một distro khác, đặt một tên mới và thêm vào một vài tính năng, thường thì các distro kế thừa giữ các tính năng gần gũi với distro gốc.
Đây là nền tảng thương mại phổ biến [www.redhat.com/rhel/], có hai phiên bản là RHEL [hỗ trợ 2CPU] và RHELAP [không giới hạn CPU]. Red Hat được sử dụng bởi các cơ quan, tổ chức. Red Hat và các distro dựa trên nó dùng chương trình quản lý gói có tên là RPM [Red Hat Package Management].
CentOS [www.centos.org] dựa theo Red Hat Enterprise Linux, dành cho ai muốn sử dụng Red Hat mà kông phải trả phí hỗ trợ để sử dụng nó. Nó cũng dùng trình quản lý gói RPM và các công cụ quản trị tương tự Red Hat.
Fedora [//fedoraproject.org/] là bản phân phối có sự tham gia của cộng đồng và Red Hat, nó dựa theo RHEL và cung cấp nền tảng phát triển cho sản phẩm. Do được tài trợ bở Red Hat, Fedora được dùng như bản test các tính năng mới của Red Hat trước khi tính năng đó đưa vào bản thương mại của RHEL, Fedora cũng dùng trình quản lý gói RPM và các công cụ quản trị giống Red Hat.
Debian Linux [www.debian.org] là phiển bản miễn phí, phát triển và phân phổi bởi cộng đồng đông đảo các lập trình viên và người dùng. Debian là tự do, nguồn mở và duy trì dựa trên những yêu cầu mà người dùng mong muốn [xem hợp đồng xã hội của Diabian //www.debian.org/social_contract]. Quản lý gói trên Debian là dpkg tại đó có tới 23000 ứng dụng, công cụ sẵn sàng để cài đặt.
Đây là bản phân phối miễn phí [www.ubuntu.com/] dựa trên Debian với vòng đời phát triển, cập nhật cứ 6 tháng một. Nó cũng có hỗ trợ thương mại dành cho các tổ chức. Ubuntu được sử dụng với với nhiều mục đích khác nhau gồm cả desktop và server. Nhiều người nhận định Ubuntu là một phân phối Linux dễ hiểu, dễ sử dụng, mang lại trải nghiệm người dùng tốt nhất. Nó cũng sử dụng trình quản lý gói giống Debian và các công cụ quản trị của nó.
Gentoo [www.gentoo.org/] là phiên bản cộng đồng – miễn phí, cung cấp các tùy chọn để biên dịch ra bản Linux tùy thuộc vào phần cứng của bạn, nó không cung cấp bản đã biên dịch ứng dụng nào mà hầu hết bạn sẽ tự biên dịch từ mã nguồn. Trong các Distro trên nếu dùng ở môi trường Desktop nên chọn Ubuntu, nếu dùng làm Server có thể chọn CentOS, Ubuntu Server.