Thuốc kê toa là gì

Thuốc kê toa. Ảnh minh họa - Nguồn Internet

Chào Khánh Vy,Thuật ngữ “thuốc kê toa và thuốc không kê toa” là gọi tắt của các thuốc cần có sự kê toa hay không cần sự kê toa của BS mới được sử dụng.Để biết một thuốc là “thuốc kê toa” hay không, bạn xem trên bao bì của sản phẩm có chữ “Rx” ở góc trên bên trái hay không [nếu có chữ “Rx” là thuốc kê toa, còn không có là thuốc không kê đơn].Nếu bạn cầm toa đến mua, trong toa có thể có cả thuốc kê toa và thuốc không kê toa.Còn việc người bán thuốc bán cho bạn bịch thuốc nhỏ chia liều sẵn, điều này rất khó xác định là loại thuốc nào. Để biết chắc chắn hơn thì bạn có thể hỏi BS hoặc dược sĩ.

Thân mến.

Mời tham khảo thêm:

>> Những lưu ý khi sử dụng thuốc không kê đơn

>> Mối nguy hại từ việc dùng thuốc không kê đơn

Thuốc không kê đơn [tiếng Anh là OTC - over the counter] là dược phẩm mà bạn có thể tự ý mua hoặc có sự khuyến cáo sử dụng của nhân viên nhà thuốc mà không cần toa chỉ định của bác sĩ. Mặc dù vậy, nhiều người vẫn luôn băn khoăn về công dụng, liều dùng, cách sử dụng, tương tác thuốc và những khuyến nghị khác từ nhà sản xuất. Hãy đọc kỹ nhãn mác, các thông tin ghi ở mặt trước, mặt sau, trong giấy hướng dẫn đi kèm để biết cụ thể thuốc nào nên tránh, liều lượng, thời hạn sử dụng, các thông tin về an toàn, chông chỉ định, hay phương pháp bảo quản...Hãy thận trọng khi dùng thuốc cho trẻ em, và người già, nhất là nguy cơ ảnh hưởng của thuốc. Riêng trẻ em nên dùng liều khác nhau, nhóm người lớn tuổi dùng nhiều loại thuốc nên mức tương tác thuốc cũng rất lớn nên cần thận trọng.Để tránh việc lạm dụng thuốc OTC, cách tốt nhất là tư vấn chuyên môn như dược sĩ, bác sĩ điều trị trước khi sử dụng, kể cả vitamin, thuốc bổ hay nhóm thực phẩm dưỡng sinh.

TS.DS Huỳnh Hiền TrungTrưởng khoa Dược, BV Nhân dân 115

[2 votes, average: 3,50 out of 5]

Điều đầu tiên để phân biệt ký hiệu thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn chúng ta cần hiểu về định nghĩa của thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn là như thế nào

Thuốc kê đơn [thuốc ETC] là gì?

Khái niệm: Thuốc kê đơn hay còn gọi là thuốc ETC là loại thuốc được bán, cấp phát, sử dụng theo đơn bác sĩ. Thuốc kê đơn phải được sử dụng theo đúng chỉ định của người kê đơn, nếu không có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe, tính mạng. Khi cấp phát, bán lẻ, sử dụng phải theo đơn thuốc và được quy định trong danh mục nhóm thuốc kê đơn [khoản 10 Điều 2 Luật Dược]. Kênh phân phối chủ yếu của thuốc kê đơn là bệnh viện. Thuốc kê đơn không được phép quảng cáo dưới mọi hình thức.

Dược sĩ, giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết, danh mục thuốc kê đơn và bán theo đơn tạm thời được quy định tại Mục II Công văn số 1517/BYT-KCB ngày 06/3/2008 của Bộ Y tế. Trong đó có một số thuốc, nhóm thuốc thường gặp như thuốc kháng sinh, paracetamol, dung dịch truyền tĩnh mạch.

Những người được kê đơn thuốc là: Thầy thuốc đang hành nghề tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh hợp pháp, bao gồm:

• Bác sĩ;
• Y sĩ tại các trạm y tế xã, phường, thị trấn [gọi chung là trạm y tế xã] và bệnh viện huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh [gọi chung là bệnh viện huyện].
• Lương y, y sĩ y học cổ truyền tại các trạm y tế xã và bệnh viện huyện chịu trách nhiệm về chỉ định các thuốc đông y, thuốc từ dược liệu cho người bệnh;
• Hộ sinh viên tại các trạm y tế xã khi không có bác sĩ, y sĩ được chỉ định thuốc cấp cứu trong trường hợp đỡ đẻ.

Thuốc không kê đơn [thuốc OTC]

Khái niệm: Thuốc không kê đơn hay còn gọi là thuốc OTC là thuốc thường được dùng trong việc điều trị các bệnh lý thông thường và người bệnh có thể tự điều trị, không nhất thiết phải có sự thăm khám hoặc theo dõi của bác sĩ. Kênh phân phối thuốc chủ yếu là các hiệu thuốc.

Theo thông tin từ trang tin tức Y khoa cho biết, một số đặc tính của thuốc không kê đơn gồm:

• Thuốc không kê đơn là thuốc có độc tính thấp, không tạo ra những sản phẩm phân huỷ có độc tính, không có những tác dụng có hại nghiêm trọng.
• Thuốc không kê đơn được chỉ định trong điều trị các bệnh thông thường và bệnh nhân có thể tự điều trị, không nhất thiết phải có sự thăm khám, tư vấn và theo dõi của thầy thuốc.
• Thuốc ít có tương tác với thuốc khác và những loại thức ăn, đồ uống thông dụng.
• Thuốc có phạm vi liều dùng rộng, an toàn cho các nhóm tuổi, ít có ảnh hưởng đến việc chẩn đoán và điều trị các bệnh cần theo dõi lâm sàng.
• Thuốc không gây tình trạng lệ thuộc.

Lưu ý khi dùng thuốc không kê đơn: Vì là thuốc có thể dễ dàng mua tại các hiệu thuốc nên người dân tưởng rằng dùng sao cũng được. Tuy nhiên để đảm bảo hiệu quả và an toàn thì khi mua thuốc không kê đơn tại Nhà thuốc cần xem tờ hướng dẫn dùng thuốc. Trong tờ hướng dẫn dùng thuốc, người bệnh cần đọc: thành phần – công thức [để biết đó đúng là dược chất sử dụng], chỉ định [những trường hợp dùng thuốc này], chống chỉ định [những trường không được dùng thuốc này], cách dùng – liều lượng, tương tác thuốc…

Ký hiệu thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn như thế nào?

Nếu là thuốc kê đơn thì bạn sẽ thấy ký hiệu Rx ở đầu trên hộp thuốc. Đây là kí hiệu viết tắt của tiếng la tinh “Recipe” chỉ những thuốc kê đơn. Đối với loại thuốc không kê đơn thì không có kí hiệu này.

Thuốc kê đơn là loại thuốc có thể đe dọa tính mạng hoặc gây nguy hiểm cho sức khỏe nếu chúng không được sử dụng theo đúng hướng dẫn của người kê đơn.

Bộ Y tế Việt Nam đã dựa trên các tiêu chí cụ thể về các đặc tính dược lý và an toàn của thuốc đảm bảo chất lượng [IPC] để xây dựng danh sách các loại thuốc không kê đơn. Ngoài ra, danh sách các loại thuốc không kê đơn cũng dựa trên việc sử dụng và cung cấp thuốc tại Việt Nam và chỉ ra cách phân loại thuốc không kê đơn từ một số quốc gia trên thế giới, chẳng hạn như Úc, Philippines, Singapore, Trung Quốc và một số nước châu Âu ...

Bên cạnh khái niệm thuốc kê đơn thì khái niệm thuốc không kê đơn cũng được khá nhiều người quan tâm. Nếu bạn muốn tìm việc làm ngành y dược thì đều nên hiểu rõ về cả 2 khái niệm này.

Thuốc không kê đơn là thuốc được phân phối, bán và sử dụng mà không cần toa bác sĩ.

Thuốc không kê đơn là thuốc đáp ứng đồng thời tất cả các tiêu chí sau:

+ Thuốc có độc tính thấp, không tạo ra các sản phẩm phân hủy độc hại, không có tác dụng phụ nghiêm trọng [tác dụng phụ gây tử vong, nguy hiểm tử vong, nhập viện để điều trị hoặc kéo dài thời gian điều trị, gây tàn tật vĩnh viễn hoặc sinh nặng, dị tật, dị tật bẩm sinh và hậu quả tương đương,...] đã được biết và/đưa ra những khuyến cáo về những tác dụng này.

+ Thuốc được dùng trong phạm vi liều dùng rộng, khá an toàn cho các đối tượng người dùng và gây ít ảnh hưởng tới việc chuẩn đoán cũng như điều trị một số loại bệnh lâm sàng..

+ Thuốc chống chỉ định trong điều trị các bệnh thông thường và bệnh nhân có thể tự điều trị, nhưng không nhất thiết phải khám, tư vấn và nhận sự theo dõi từ bác sĩ.

+ Đường được sử dụng, cách thức dùng khá đơn giản [chủ yếu bằng đường uống, được sử dụng bên ngoài da] với nồng độ và nồng độ thích hợp để tự điều trị.

+ Thuốc hiếm khi tương tác với các loại thuốc khác và với thực phẩm và đồ uống thông thường.

+ Không bị lệ thuộc thuốc khi dùng

Nếu bạn hiểu các khái niệm trên, chúng ta không nên tự ý mua thuốc theo toa tại các hiệu thuốc, mà nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra và kê toa. Bảo vệ sức khỏe của chúng ta đúng cách bằng cách sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả và hợp lý. Bạn cũng nên thăm khám theo quy định khám sức khỏe định kỳ để đảm bảo sức khỏe của bản thân.

 Rất nhiều doanh nhân thành đạt đã đọc  những câu chuyện về Bác và rút ra bài học cho bản thân mình trong quá trình kinh doanh tốt hơn. Hãy Click ngay vào trang Timviec365.vn để đọc thêm nhiều câu chuyện hơn. 

Thuốc kê đơn là gì? Người làm việc làm dược với vai trò dược sĩ, trình dược viên cần lưu ý danh sách 30 loại thuốc được liệt kê dưới đây để tuân thủ các quy định của Bộ Y tế.

Bắt đầu từ ngày 6 tháng 3 năm 2008, Bộ Y tế chính thức đưa ra công văn 1517 / BYT-KCB _V / v nêu rõ những Quy chế kê đơn thuốc điều trị ngoại trị [Trích dẫn từ Quyết định số 04/2008/QĐ-BYT ngày 1/2018/2008 do Bộ Y tế ban hành].

Sau đây chính là 30 nhóm các loại thuốc cần được kê đơn do chính Cục trưởng Cục Kiểm tra, Quản lý Y tế [Bộ Y tế], là ông Lý Ngọc Kính thông qua. Danh mục này bao gồm: các loại thuốc gây nghiện, gây mê, kháng sinh, thuốc giảm đau - thuốc chống viêm, thuốc chống lao, thuốc hen suyễn, thuốc chống ung thư và bảo vệ hệ miễn dịch, sốt rét, nhóm thuốc tim mạch, huyết thanh, hormone; thuốc chữa rối loạn cương dương ...

Do đó, so với danh sách cũ, danh sách các loại thuốc kê đơn mới nhất hiện nay đã tăng thêm 18 nhóm thuốc. Trong đó các nhóm thuốc trước đây được bán trên thị trường một cách tự do và công khai nhưng khi sử dụng, Bộ Y tế đã tìm thấy những tác dụng phụ đối với sức khỏe con người, và yêu cầu bắt buộc cần phải có sự kê đơn thuốc trước khi đưa vào sử dụng.

Dược sĩ Nam Anh, giảng viên trường Cao đẳng Y khoa Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Y Dược Pasteur cho biết danh sách 30 nhóm thuốc kê đơn cũng bao gồm các nhóm thuốc mới, bao gồm: thuốc điều trị giun, truyền dịch tĩnh mạch [với tất cả các giải pháp, nó chỉ mất một vài lần tiêm truyền trước khi kê đơn]...

Xem thêm: Khuyết tật là gì? Những hiểu biết cơ bản về người khuyết tật

Dược sĩ, Giảng viên nhận văn bằng 2 của Trường Cao đẳng Dược tại Thành phố Hồ Chí Minh - Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tổng hợp danh sách 30 loại thuốc theo toa dưới đây, các dược sĩ có thể nhanh chóng tham khảo và áp dụng ngay lập tức:

• Thuốc có tác dụng gây nghiện
• Thuốc và tiền chất hướng tâm thần dùng làm thuốc chữa bệnh;
• Thuốc gây mê;
• Thuốc trị giun, giun sán;
• Kháng sinh;
• Thuốc điều trị virus;
• Thuốc trị nấm;
• Thuốc giảm đau không steroid và chống viêm, ngoại trừ axit acetylsalicylic [aspirin] và paracetamol;
• Thuốc trị bệnh gút;
• Thuốc cấp cứu và kháng độc tố;
• Thuốc điều trị ung thư và ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch;
• Thuốc điều trị bệnh parkinson;
• Thuốc điều trị bệnh lao phổi;
• Thuốc chống sốt rét;
• Thuốc trị đau nửa đầu [đau nửa đầu];
• Thuốc ảnh hưởng đến đông máu;
• Máu, sản phẩm máu, giải pháp trọng lượng phân tử cao;
• Nhóm thuốc tim mạch: thuốc điều trị bệnh tim mạch vành, thuốc chống loạn nhịp, thuốc chống tăng huyết áp, thuốc trị suy tim, thuốc chống huyết khối, thuốc hạ lipid máu
• Thuốc thường dùng trong việc chuẩn đoán
• Thuốc lợi tiểu;
• Thuốc chống trầm cảm: thuốc kháng histamine H2, thuốc ức chế bơm proton;
• Hormone [corticosteroid, insulin và các nhóm hạ đường huyết, ...] và hormone [trừ các biện pháp tránh thai];
• Huyết thanh và immunoglobulin;
• Thuốc giãn cơ và tăng trương lực cơ;
• Sản phẩm sinh học dùng để chữa bệnh [trừ enzyme tiêu hóa]
• Thuốc trị rối loạn cương dương;
• Các loại dung dịch được dùng để truyền tĩnh mạch.
• Thuốc co thắt, làm giãn đồng tử và giảm áp lực mắt;
• Thuốc cho con bú, cầm máu sau sinh và sinh non;
• Thuốc trị hen suyễn;

Y sĩ liệu có được quyền kê đơn thuốc và những quy định mới nhất về việc kê đơn thuốc?

Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 05/2016 / TT-BYT ngày 29 tháng 2 năm 2016 về việc kê đơn thuốc điều trị ngoại trú. Do đó, kể từ ngày 1 tháng 5 năm 2016, các bác sĩ sẽ kê đơn thuốc khi họ tuân thủ đầy đủ các điều kiện quy định được đưa ra trong Thông tư. 

Thông tư về việc kê đơn thuốc điều trị ngoại trú tại các cơ sở y tế và điều trị tư nhân và công cộng; Nó không áp dụng cho các trường hợp kê đơn thuốc y học cổ truyền, kê đơn thuốc kết hợp với y học cổ truyền và thuốc tây, cũng không kê đơn thuốc để điều trị phụ thuộc opioid với các chất thay thế. 

Bác sĩ cũng như y sĩ chỉ được phép kê đơn thuốc nếu đáp ứng tất cả các điều kiện, chẳng hạn như: được kiểm tra y tế và chứng chỉ hành nghề và làm việc trong kiểm tra và điều trị y tế cấp huyện của bộ máy nhà nước, trạm y tế huyện, xã, thị trấn, cơ quan y tế và trường học [gọi là "trạm y tế xã"] cũng phải có tài liệu do người đứng đầu y tế và điều trị bệnh cấp huyện giao cho họ kiểm tra y tế và điều trị y tế theo sự phân cấp quản lý y tế địa phương.

Các bác sĩ và y sĩ của trung tâm y tế xã được phép kê đơn thuốc cho các bệnh trong các chuyên khoa tương ứng với lĩnh vực khám sức khỏe tổng quát và điều trị được xác định trong lĩnh vực chuyên môn của các trạm y tế xã và bác sĩ, cũng như y sĩ. Trong trường hợp điều trị khẩn cấp cho bệnh nhân chưa hoàn thành các thủ tục nhập viện, người kê đơn của bất kỳ chuyên khoa nào [bao gồm cả y học cổ truyền] sẽ được kê đơn thuốc để điều trị cấp cứu tùy theo tình huống bệnh nhân đang được cấp cứu

Thông tư trên cho phép bác sĩ kê đơn, nhưng bác sĩ không được phép kê đơn thành phẩm ở dạng kết hợp có chứa chất gây nghiện,  thuốc liên quan có chứa hoạt chất hướng tâm thần và thành phẩm. Sự kết hợp này chứa các tiền chất không có trong danh sách các loại thuốc không kê đơn do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành.

Ngoài ra, thông tư cũng nêu rõ rằng không kê đơn thuốc cho các loại thuốc và các chất không nhằm mục đích phòng ngừa và điều trị; thuốc chưa được phân phối hợp pháp tại Việt Nam; hay các loại mỹ phẩm hoặc thực phẩm chức năng     

Trong Điều 11 của Thông tư, thời hạn kê đơn mua thuốc và thuốc như sau: Đơn thuốc có giá trị mua và uống thuốc trong tối đa 5 ngày kể từ ngày kê đơn thuốc được mua từ các nhà bán lẻ thuốc hợp pháp trên toàn quốc đưa cho. Thời điểm mua hoặc dùng thuốc từ một đơn thuốc gây nghiện là ngày điều trị được chỉ định trong đơn. Mua hoặc uống thuốc gây nghiện giai đoạn 2 hoặc 3 cho bệnh nhân ung thư và bệnh nhân AIDS trước 01 [một] đến 03 [ba] ngày mỗi lần điều trị [nếu bạn đang trong kỳ nghỉ, Tết,Thứ bảy hoặc chủ nhật] mua hoặc lấy vào ngày hôm sau trước hoặc sau ngày lễ.     

Để thực hiện quy định này, cần kiểm soát chặt chẽ các hoạt động bán thuốc của các hiệu thuốc và nhà thuốc. Tuy nhiên, việc kiểm soát này sẽ rất khó khăn. 

Những sai lầm có thể gặp khi sử dụng thuốc kê đơn là gì?

Khá nhiều người khi mua thuốc không kiểm tra nhãn không thực hiện đối chiếu đơn thuốc của bác sĩ, hoặc dùng chung chúng với những loại đồ uống, thực phẩm không đúng,…

Theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ, có ít nhất một người chết mỗi ngày và làm bị thương 1,3 triệu người mỗi năm. Theo abcnews, đây là những sai lầm phổ biến cần tránh khi dùng thuốc kê đơn: 

Đánh giá cao thuốc biệt dược hơn là thuốc gốc

Thuốc biệt dược đây được hiểu là một cái tên thương mại. Trong điều trị thuốc biệt dược thường có vai trò rất quan trọng vì tất cả các dữ liệu liên quan đến hiệu quả và an toàn sử dụng ở người, nghiên cứu trên động vật, ...  Thuốc biệt dược đầu tiên còn được gọi với tên khác nữa là thuốc biệt dược gốc. Thuốc generic là thuốc tương đương sinh học với đặc tính dược động học và dược lực học ban đầu, được sản xuất khi quyền sở hữu công nghiệp của tên thương hiệu đã hết hạn. Nên hiện tại chúng thường được bán ra với mức giá cực kỳ rẻ.

Mặc dù ít tốn kém hơn, thuốc biệt dược có hiệu quả như thuốc chính hiệu. Sự khác biệt lớn nhất là nó có chứa các thành phần thuốc không hoạt đông ví dụ như thuốc nhuộm hoặc các chất bảo quản nào đó. Theo ông Kim Russo, Giám đốc điều trị tại VUCA Health tại Hoa Kỳ đưa ra ý kiến thuốc có sự khác biệt rất nhỏ so với loại gốc là hoàn toàn được chấp nhận. Hầu hết chúng ta đều không phát hiện được. Nếu bạn không dung nạp với bất kỳ thành phần không hoạt động nào, bạn có thể cần một loại thuốc thương hiệu. Nếu không, bạn cũng có thể tiết kiệm được tiền cho mình và dùng thuốc gốc.

Xem thêm: Du học ngành dược ở đâu là tốt nhất cho bạn?

Sai lầm trong việc kết hợp với đồ uống và thức ăn

Luôn kiểm tra thực phẩm và đồ uống có thể tương tác với thuốc. Một loại thực phẩm cần theo dõi là bưởi và nước bưởi. Hiện nay trên thị trường có khoảng 50 loại thuốc có thể biển đổi tính chất bởi loại thực phẩm này. Tùy thuộc vào thuốc, nước ép bưởi có thể gây ra những tác dụng phụ khác nhau. Có những loại thuốc không được dùng chung với các thực phẩm giàu canxi bởi chúng có thể gây ra các cản trở phụ với cơ thể. Ngoài ra, một số loại thuốc có thể khiến bạn mất hoặc giữ lại kali. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về việc bạn có thể bắt đầu ăn một số loại thực phẩm nhất định trong khi bạn đang dùng thuốc. Bạn cũng nên xem xét việc uống rượu khi đang dùng thuốc. Rượu có thể biến tác dụng phụ lành tính thành nguy hiểm. 

Không xem kỹ nhãn thuốc trước khi sử dụng

Để tránh mua nhầm thuốc, bạn phải chắc chắn rằng bạn mua đúng thuốc theo toa trước khi rời khỏi nhà thuốc. 

Dùng thuốc tự ý mà không nói với dược sĩ

Hầu hết các dược sĩ sẽ trả lời nếu bạn có thắc mắc về thuốc. Bạn không nên vội vàng chọn một loại thuốc mới. Bạn nên tìm hiểu công dụng của loại thuốc này cũng như lợi ích hay tác dụng phụ mà nó có thể gây ra là gì?. Nếu bạn đã dùng thuốc trong một thời gian và có những thay đổi không giải thích được, chẳng hạn như phát ban hoặc đau đầu kéo dài thì tốt nhất bạn nên nhanh chóng trao đổi điều này với dược sĩ.

Giữ thuốc sai cách

Không lưu trữ thuốc ở những nơi rất ẩm ướt, chẳng hạn như phòng tắm, vì hơi ẩm có thể làm hỏng nó. Thuốc cũng phải được bảo vệ khỏi ánh sáng. Đây là lý do tại sao các chai có màu hổ phách để ngăn chặn tia cực tím.   

Bạn phải giữ thuốc trong bóng tối, đặc biệt nếu bạn có tủ thuốc sáng và ánh sáng có thể đi qua. Một số loại thuốc không nên được lấy ra khỏi chai. Một số loại thuốc, chẳng hạn như insulin, có thể cần được làm lạnh, nhưng có thể được làm ấm trước khi tiêm và giữ ở nhiệt độ phòng trong một số ngày nhất định. Hãy nhớ rằng một số loại thuốc phải được giữ trong tủ lạnh và có thể không hiệu quả nếu để ở nhiệt độ phòng chỉ trong vài giờ.     

Không loại bỏ các loại thuốc cũ khi dùng

Hầu hết các loại thuốc vẫn còn hiệu lực đến 2 năm sau khi chúng hết hạn. Đã đến lúc loại bỏ nó, nhưng không phải cho vào bồn cầu. Những thuốc về trợ tim, co giật hoặc dùng để chữa nội tiết khi xả có thể gây nguy hiểm với môi trường xung quanh. Một số loại thuốc, như thuốc giảm đau mới có thể tiêu hủy khi xả nước. Các loại thuốc còn lại nên được đặt trong một túi nhựa và bỏ vào thùng rác.       

Trên đây là toàn bộ những thông tin có liên quan tới thuốc kê đơn là gì? Hy vọng thông qua bài viết này bạn đọc sẽ nhận được nhiều thông tin hữu ích và có nhiều trải nghiệm hay.