Trẻ sơ sinh da thế nào la trắng năm 2024

Những câu hỏi lo lắng đầu tiên của nhiều bậc cha mẹ liên quan đến sự xuất hiện của làn da của con họ. "Con tôi có quá đỏ không?", "Những vết đó trên da của bé là gì?", "Tại sao bé lại nổi mụn?" Dưới đây là một số điều bạn có thể khám phá về làn da của trẻ.

Màu da

Màu da ở trẻ sơ sinh có thể thay đổi rất nhiều - từ tông màu hồng và trắng hoặc hơi vàng cho đến mẩn đỏ điển hình. Ngay cả từ thời điểm này sang thời điểm tiếp theo, màu da có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ hoạt động của em bé. Tất nhiên, đặc điểm riêng của gia đình và các yếu tố chủng tộc cũng sẽ ảnh hưởng đến màu da của con bạn. Khi mới sinh, da của trẻ sơ sinh bình thường có màu đỏ tím và chuyển sang màu đỏ tươi khi trẻ khóc. (Trong vài ngày đầu tiên của cuộc đời, da dần dần mất màu đỏ này.) Ngoài ra, bàn tay và bàn chân của trẻ sơ sinh có thể xanh và mát. Đến ngày thứ ba, cũng có thể xuất hiện màu hơi vàng. Tình trạng này được gọi là vàng da. Bệnh này thường gặp ở trẻ sơ sinh và chỉ thỉnh thoảng mới cần điều trị đặc biệt.

Phát ban

Làn da nhạy cảm và non nớt của trẻ thường phản ứng với môi trường mới. Các nốt sần (mụn nhọt) rải rác, có kích thước như đầu kim hoặc hơi lớn được bao quanh bởi một vùng màu đỏ nhẹ có thể xuất hiện ở nhiều vùng khác nhau trên cơ thể khi con bạn được khoảng 2 ngày tuổi. Những thứ này sẽ biến mất theo thời gian. Không rõ nguyên nhân và không cần điều trị.

Acrocyanosis

Màu xanh của bàn tay và bàn chân được gọi là acrocyanosis. Nguyên nhân là do giảm lưu thông máu đến da tay và chân. Tình trạng này thường xuyên xảy ra trong những giờ đầu của cuộc đời. Tuy nhiên, một em bé không bao giờ nên có các màu xanh này quanh mặt và môi. Nếu bạn nhận thấy mặt và môi của con bạn có màu xanh lam hoặc nếu con có làn da ngăm đen hoặc xanh dương, điều này có thể cho thấy một vấn đề nghiêm trọng và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Da sần sùi

Da của một em bé mới sinh cũng có thể bị lấm tấm các lốm đốm. Điều này đặc biệt đáng chú ý nếu em bé không được che chắn hoặc bị lạnh. Tình trạng trớ sữa cũng có thể xảy ra nếu em bé của bạn bị ốm. Nếu màu da của bé trở nên nhợt nhạt hoặc có đốm, hãy đo nhiệt độ cho bé. Nếu nhiệt độ cao hơn hoặc thấp hơn mức bình thường, hãy gọi cho bác sĩ của con bạn.

Viêm da tiết bã nhờn (Cradle cap)

là một mảng da có vảy phát triển trên da đầu trẻ sơ sinh. Chải tóc cho trẻ hàng ngày và gội đầu thường xuyên - mỗi lần bạn tắm cho trẻ hoặc hai đến ba lần mỗi tuần - cũng có thể giúp ngăn ngừa tình trạng viêm da tiết bã nhờn. Nếu hiện tượng này xảy ra, hãy gọi cho bác sĩ của bé.

Mụn thịt

Các nốt màu trắng, có kích thước như đầu kim, chủ yếu ở trên và xung quanh mũi hoặc cằm của trẻ sơ sinh, được gọi là mụn thịt. Mặc dù chúng xuất hiện dưới dạng mụn nhỏ nhưng điều quan trọng là không được đụng vào hoặc làm vỡ chúng hoặc bôi thuốc trị mụn lên chúng. Làm như vậy có thể gây ra phát ban hoặc khiến da bị sẹo. Mụn thịt là bình thường ở trẻ sơ sinh và thường biến mất trong vòng vài tuần.

Vết cắn/ mổ của cò (Stork bite marks)

Đây là một thuật ngữ để chỉ những vùng có màu hồng hoặc đỏ thường xuất hiện ở trẻ sơ sinh ở mí mắt trên, trán và sau gáy. Những vết này là do các mạch máu nằm sát bề mặt da tạo nên. Chúng thường mờ dần vào cuối năm thứ hai của trẻ. Những "vết bớt" này xảy ra ở khoảng một nửa số trẻ sơ sinh, đặc biệt là ở những trẻ có nước da trắng.

Chăm sóc da đúng cách cho trẻ sơ sinh của bạn

Làn da mềm mại và mỏng manh của em bé cần được chăm sóc đặc biệt. Sử dụng sản phẩm chăm sóc da dành riêng cho trẻ sơ sinh là một bước khởi đầu tuyệt vời, nhưng bác sĩ của bé có thể tư vấn cho bạn thêm về các sản phẩm khác. Các sản phẩm dành cho người lớn có thể quá mạnh đối với em bé và có thể chứa chất gây kích ứng hoặc chất gây dị ứng.

Điều đầu tiên mà nhiều người lớn làm sau khi tắm là thoa kem dưỡng da, nhưng phần lớn, điều này là không cần thiết đối với trẻ sơ sinh trừ khi da trẻ bị khô. Nên tránh dùng các loại phấn trừ khi được bác sĩ của bé khuyên dùng. Khi sử dụng bất kỳ loại phấn nào, bạn hãy cho ra tay rồi thoa lên da bé. Phấn rôm bay vào không khí sẽ giải phóng bụi và bột talc có thể gây hại cho phổi của bé.

Bột giặt cũng có thể gây kích ứng cho làn da mỏng manh của em bé. Nếu bé có vẻ nhạy cảm với chất tẩy rửa, bạn có thể sử dụng bột giặt đặc biệt dành cho trẻ có làn da nhạy cảm và giặt thêm với nước thường để loại bỏ bột giặt còn sót lại.

Cấu trúc da của trẻ sơ sinh có sự khác biệt lớn so với người lớn: mỏng hơn (độ dày bằng 40-60% so với người lớn), ít lông hơn, kết nối thượng – trung bì yếu hơn. Tỉ lệ diện tích da/cân nặng ở trẻ sơ sinh gấp 5 lần so với người lớn. Vì vậy, da trẻ sơ sinh dễ bị tổn thương, nhiễm khuẩn và mức độ hấp thu thuốc qua da cao hơn.

Thượng bì và trung bì được hình thành vào tháng thứ 4 của thai kì nhưng lớp sừng còn mỏng và chức năng chưa đầy đủ, lớp mỡ dưới da cũng chưa phát triển cho đến tận quý 3 (tuần 34).

Ở trẻ đẻ non trước 34 tuần thai, lớp sừng chưa trưởng thành làm tăng mất nước qua thượng bì (transepidermal water loss – TEWL), tăng khả năng mất nước, mất nhiệt, rối loạn điện giải. Trẻ đẻ non 25 tuần có mức độ TEWL gấp 15 lần so với trẻ đẻ đủ tháng. Ở hầu hết các trẻ sinh non, chức năng hàng rào da sẽ hoàn thiện khi trẻ đạt 2-3 tuần tuổi, và có thể mất đến 4-8 tuần nếu trẻ sinh non với cân nặng quá thấp. Một số biện pháp băng bịt cũng như dùng dưỡng ẩm tại chỗ có thể giảm TEWL.

Các cấu trúc phần phụ trung bì đã phát triển tuy nhiên chưa hoàn thiện. Do ảnh hưởng của androgen từ mẹ và thời kì thai nhi, tuyến bã thường phì đại trong vài tuần sau sinh. Điều hoà nhiệt qua cơ chế giãn co mạch máu ở nhú bì còn hạn chế và chức năng tuyến eccrine cũng chưa hoàn chỉnh.

Tuyến mồ hôi ở trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện và chưa phản ứng đầy đủ với các kích thích bên ngoài. Khả năng tiết mồ hôi tỉ lệ với tuổi thai. Ở những trẻ đẻ non, những ngày đầu tiên có thể không tiết mồ hôi. Trẻ sinh trước 36 tuần thường không có phản ứng tiết mồ hôi đáp ứng với nhiệt và sẽ có lúc khoảng 2 tuần tuổi, bắt đầu ở vùng trán, sau đó đến thân mình và các chi.

1.2. Sinh lý

Có sự khác biệt về hệ vi sinh ở da trẻ sinh thường với trẻ sinh mổ. Trẻ sinh mổ có hệ vi sinh vật ở da tương tự ở da mẹ là Staphylococcus, Corynebacterium, Propionibacterium, trẻ sinh đường âm đạo chủ yếu là Lactobacillus, Prevotella, Sneathia.

Trẻ sơ sinh, bề mặt da có tính kiềm nhẹ, pH từ 6.34-7.5 (người lớn là 5-5.5) và phụ thuộc vào vị trí giải phẫu. Nguyên nhân là do da trẻ tiếp xúc với dịch ối có tính kiềm trong suốt quá trình thai nhi. pH kiềm làm tăng hoạt động của enzim serine proteases, làm thoái hóa các desmosome giữa các tế bào sừng dẫn đến sự bong vảy da trong những ngày đầu đời.

Phản ứng hydrat hóa ở da ở trẻ sơ sinh cũng khác biệt so với người lớn. Khi mới sinh ra, da trẻ thường cứng và khô hơn so với người lớn. Trong vòng 30 ngày đầu, da trẻ mềm dần do sự tăng hydrat hóa da, và giảm dần ở tuổi trưởng thành. Cơ chế chính để lớp sừng bảo tồn hydrat hóa là lipid gian bào, cầu nối desmosome, ceramid, phức hợp giữ nước gian bào (yếu tố dưỡng ẩm tự nhiên – NMF). NMF bao gồm: serine, glycine, pyrrolidone-5-carboxylic acid, arginine, ornithine, citrulline, alanine, histidine, và urocanic acid. Nồng độ NMF ở trẻ em thấp hơn người lớn nhưng ở 2 tuần đầu tiên thì cao hơn, có thể là cơ chế để kiềm hóa pH da và hydrat hóa da ngay sau sinh.

Bảng 1: Sự khác nhau giữa da trẻ em và người lớn

Da trẻ em Da người lớn Cấu trúc Độ dày thượng bì Mỏng Dày Lipid Ít Nhiều Melanin Ít Nhiều Chức năng sinh lý Tiết mồ hôi Ít Nhiều pH Cao Thấp Yếu tố dưỡng ẩm tự nhiên Thấp Cao TEWL Cao Thấp Hấp thụ qua da Nhiều Ít

Nguy cơ nhiễm độc chất qua da cũng tăng lên ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ đẻ non. Hấp thu qua da qua 2 con đường chính: (1) thông qua tế bào sừng và lớp malpighi thượng bì (qua thượng bì) và (2) qua lỗ nang lông, tuyến bã (qua phần phụ). Một số chất được báo cáo là nguy cơ gây nhiễm độc qua da ở trẻ em như bảng dưới đây:

Bảng 2: Các chất dùng ngoài da có thể gây nhiễm độc toàn thân

Thành phần Sản phẩm Nhiễm độc qua da Cồn (alcohol) Sát khuẩn da Hoại tử xuất huyết, tăng nồng độ cồn trong máu Aniline Thuốc nhuộm Methemoglobin, tử vong Benzocain Gây tê niêm mạc (kem đánh răng) Methemoglobin Acid boric Bột chống hăm Nôn, tiêu chảy, đỏ da toàn thân, động kinh, tử vong Calcipotriol Chức ức chế vitamin D3 Tăng calci máu, Chlorhexidin Sát khuẩn tại chỗ Hấp thu toàn thân nhưng không gây độc Corticoid Chống viêm Teo da, giãn mạch, suy thượng thận Diphenhydramin Chống ngứa Hội chứng kháng cholinergic Lidocain Gây tê tại chỗ Xuất huyết, động kinh Neomycin Kháng sinh Điếc thần kinh Povidin Kháng khuẩn Suy giáp Acid salicylic Bạt sừng Toan chuyển hoá Tacrolimus Điều hào miễn dịch Tăng nồng độ chất ức chế miễn dịch trong máu Ure Dưỡng ẩm Tăng ure máu

2. CÁC HIỆN TƯỢNG SINH LÝ Ở DA TRẺ SƠ SINH

2.1. Chất gây (vernix caseosa)

Là chất dạng proteinlipid, màu trắng, hình thành do tuyến bã và các tế bào keratinocyte từ quý 3 của thai kì. Trẻ đẻ non dưới 28 tuần hoặc cân nặng dưới 1000g thường không có chất gây. Chất gây có nhiều chức năng như giữ nước, giữ nước, khiến pH của da giảm dần từ trung tính đến 5-5.5, miễn dịch (tìm thấy thành phần kháng vi sinh vật trong chất gây).

Hình 1: Chất gây ở trẻ sơ sinh (nguồn: Internet)

2.2. Bong da sinh lý (Desquamatuion of skin)

Da trẻ sơ sinh đủ tháng thường mềm, mịn và mượt. Sau 24-36h, có thường tượng bong vảy da sinh lý và có thể kéo dài đến tận 3 tuần. Bong vảy da ngay sau sinh gợi ý đến một số bất thường như thiếu máu trong tử cung, vảy cá bẩm sinh…

2.3. Mảng xanh tím dạng lưới ở da (Cutis marmorata)

Cutis marmorata là một mảng màu xanh tím dạng lưới ở da, thường ở thân mình, chân tay ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Theo một số thống kê, có thể gặp cutis marmorata ở 50% số trẻ sơ sinh. Đây là một hiện tượng sinh lý giãn các mao mạch và mạch máu nhỉ đáp ứng với lạnh và mất đi khi ấm trở lại. Nếu không mất đi sau khi ủ ấm, cần loại trừ giãn mạch dạng cutis marmorata bẩm sinh. Hiện tượng này có thể kéo dài vài tuần đến vài tháng và không cần phải can thiệp. Ở một số trẻ mắc hội chứng Down, ba nhiễm sắc thể 18, hội chứng Cornelia de Lange, hiện tượng này có thể kéo dài hơn.

Hình 2: Cutis marmorata ở thân mình (nguồn: Internet)

Hình 3: Cutis marmorata ở hai chân (nguồn: Internet)

Ở một số trẻ, cutius marmorata có màu trắng (cutis marmorata alba) do mạch máu nằm sâu, và cũng không cần thiết phải can thiệp lâm sàng

2.4. Thay đổi màu da của Harlequin (Harlequin color change)

Có thể thấy ở trẻ đủ tháng nhưng thường gặp hơn ở trẻ đẻ non. Lưu ý đây không phải là bệnh vảy cá Harlequin. Tỉ lệ gặp ở 10% trẻ khoẻ mạnh. Thường xảy ra từ ngày thứ 2 đến thứ 5, nhưng có thể xảy ra từ vài giờ sau sinh cho đến tuần tuổi thứ 2-3. Hiện tượng này thường xảy ra khi trẻ nằm nghiêng, một nửa cơ thể đỏ còn một nửa cơ thể thì trắng lại, thường tồn tại từ 30 giây đến 20 phút. Thay đổi màu da của Harlequin liên quan đến sự chưa trưởng thành của trung tâm dưới đồi trong việc điều hoà mạch máu ngoại biên.

Hình 4: Thay đổi màu da của Harlequin ở mặt và bìu trẻ sơ sinh (nguồn: Internet)

2.5. Chứng xanh tím đầu cực (acrocyanosis)

Da trẻ sơ sinh mới đẻ sau khi gắng sức (ho, thở mạnh, khóc…) có thể chuyển màu đỏ tím, tím nhất là ở bàn tay, bàn chân, môi nhưng thường chuyển nhanh sang màu hồng, được gọi là chứng xanh tím đầu cực (acrocyanosis). Hiện tượng này được xem là sinh lý bình thường. Tuy nhiên, cần phân biệt với các tình trạng như động kinh, rối loạn tim mạch, cơn ngừng thở… Cơ chế là do những thay đổi vận mạch làm co mạch ngoại vi, có thể tồn tại trong 24-48 giờ sau sinh.

Hình 5: Acrocyanosis ở trẻ sơ sinh (nguồn: Internet)

Kết luận:

Mức độ hoàn thiện hàng rào da của trẻ sơ sinh tỉ lệ theo tuổi thai và thượng bì hoàn chỉnh cấu trúc ở tuần 34 thai kì. Tuy nhiên, trong 2-3 tuần đầu cuộc sống, da trẻ sơ sinh chưa hoàn chỉnh về mặt chức năng. So với da người lớn, da trẻ sơ sinh mỏng hơn, dễ nhiễm trùng, dễ tổn thương và nhiễm độc hơn, mất nước qua thượng bì cao, pH cao hơn…và kèm theo một số hiện tượng sinh lý. Do vậy, trẻ sơ sinh cần được phát hiện sớm những vấn đề bất thường về da và chăm sóc một cách đặc biệt.