Cách huo1ng dẩ hs lớp 2 viết đoạn văn ngắn
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “GIÚP HỌC SINH LỚP 2 VIẾT ĐƯỢC ĐOẠN VĂN NGẮN TỪ 3 ĐẾN 5 CÂU” 1 PHẦN I. PHẦN MỞ ĐẦU
2 mức độ rất sơ lược, đặc biệt là khả năng miêu tả. Bên cạnh đó còn có một số khó khăn khách quan như điều kiện hoàn cảnh sống của HS ơ địa bàn dân cư lao động nghèo, gia đình không có điều kiện để quan tâm đến các em, việc diễn đạt ngôn ngữ kém, việc tiếp thu kiến thức khá chậm, HS nghèo vốn từ ngữ…Điều này ảnh hương nhiều đến việc học tập nói chung, học phân môn Tập làm văn nói riêng. 2. Cơ sở thực tế: - Quá trình dạy học là một quá trình tư duy sáng tạo – người giáo viên là một kĩ sư của tâm hồn, hơn nữa còn là một nhà làm nghệ thuật. Và việc dạy học ngày nay luôn dựa trên cơ sơ phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Chính vì thế nó đòi hỏi người giáo viên phải luôn có sự sáng tạo, tự cải tiến phương pháp dạy học của mình nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học. Mỗi môn học ơ Tiểu học đều góp phần hình thành và phát triển nhân cách của trẻ, cung cấp cho trẻ những kiến thức cần thiết. Phân môn Tập làm văn ơ Tiểu học có nhiệm vụ rất quan trọng là rèn kĩ năng nói và viết.( ơ lớp 1 các em chưa được học. Lên lớp 2 học sinh mới bắt đầu được học, được làm quen.)Môn Tập làm văn giúp học sinh có kĩ năng sử dụng Tiéng Việt được phát triển từ thấp đến cao, từ luyện đọc cho đến luyện nói, luyện viết thành bài văn theo suy nghĩ của từng cá nhân. Tập cho các em ngay từ nhỏ những hiểu biết sơ đẳng đó cũng chính là rèn cho các em tính tự lập, tự trọng. Con người văn hoá sẽ hình thành ơ các em từ những việc nhỏ nhất, tương như không quan trọng đó. Thế nhưng hiện nay, đa số các em học sinh lớp 2 đều rất sợ học phân môn Tập làm văn vì các em không biết nói gì ? viết gì ? Ngay cả bản thân giáo viên đôi khi cũng không tự tin lắm khi dạy phân môn này so với các môn học khác . Do đó khi đứng lớp tôi luôn chú ý đến việc rèn luyện kĩ năng làm Tập làm văn cho học sinh lớp tôi phụ trách. 3 Trong chương trình Tiếng Việt lớp 2, ngay từ đầu năm học, các em được làm quen với đoạn văn và được rèn kỹ năng viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu. Trong quá trình làm bài, tôi nhận thấy các em còn lúng túng, nhiều HS làm bài chưa đạt yêu cầu. Các em thường lặp lại câu đã viết, dùng từ sai,cách chấm câu còn hạn chế có em viết không đúng yêu cầu của đề bài hoặc có những bài làm đảm bảo về số câu nhưng viết không đủ ý. Là một giáo viên giảng dạy ơ lớp 2, tôi rất băn khoăn và trăn trơ: Làm thế nào để giúp các em thực hiện được mục tiêu đã đề ra? Bản thân tôi luôn cố gắng để tìm ra những biện pháp nâng cao chất lượng học tập cho HS của lớp mình. Đây là lý do tôi chọn và viết sáng kiến kinh nghiệm với nội dungg “ “Một biện pháp giúp học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắntừ 3 đến 5 câu trong giờ Tập làm văn”. Sau đây, tôi xin trình bày một số kinh nghiệm mà bản thân đã đúc kết được trong thời gian qua. II. ĐỐI TƯỢNG – THỜI GIAN - PHẠM VI NGHIÊN CỨU: - Đối tượng và phạm vi: - Sách Tiếng Việt 2, Sách giáo viên Tiếng Việt 2, Tài liệu giảng dạy Tiếng Việt 2, Các bài viết của học sinh lớp 2 3 Trường Tiểu học số 2 Đồng Sơn - TP Đồng Hới. - Thực trạng: Dạy và học phân môn Tập làm văn lớp 2 còn nhiều khó khăn và hạn chế : Nhiều học sinh còn bỡ ngỡ, chưa có phương pháp học tập một cách khoa học và hợp lý. Học sinh viết câu còn cụt lủn, dùng từ sai, câu chưa đúng. Thực tế lớp 2 3 do tôi chủ nhiệm, qua khảo sát kết quả như sau: + Đạt yêu cầu: 10 em + Chưa đạt: 18 em chiếm: 35,7% chiếm: 64,3% PHẦN II. PHẦN NỘI DUNG 4
5 Quan sát từ cảnh gần (sóng biển) đến cảnh xa (những con thuyền, chim, mây, ông mặt trời). + Khi quan sát con vật, các em nhớ quan sát hình dáng bên ngoài, từ hình dáng chung đến đầu, mình, chân, đuôi… con vật: tiếp đó em quan sát hoạt động của chúng. Ví dụ: Quan sát con mèo lúc chạy, lúc ăn. + Khi quan sát cây cối, các em cũng cần quan sát bao quát toàn cây rồi quan sát tán cây, lá, hoa, quả, thân và gốc cây. Ví dụ: Từ xa nhìn lại cây bàng trông như một cây nấm khổng lồ màu xanh. - Cần lưu ý tập trung quan sát những bộ phận chính, lướt qua những bộ phận phụ, nên tập trung vào những gì có khả năng gây sự chú ý mạnh mẽ, những gì là đặc điểm riêng của đối tượng quan sát. Điều quan trọng là không chỉ quan sát bằng giác quan mà bằng cả tấm lòng, quan sát bằng cả tình yêu thiên nhiên, loài vật. Sau khi đã quan sát, em phải biết dùng lời để nêu những nhận xét về những gì mà mình quan sát được, tập trung nói về những gì gây ấn tượng nhất. - Để định hướng cho các em quan sát cũng như nêu nhận xét của mình, bài Tập làm văn có một số câu hỏi gợi ý. Vì vậy, các em sẽ lần lượt trả lời từng câu hỏi này. Đầu tiên, các em gắng trả lời cho đúng điều câu hỏi yêu cầu. Sau đó, các em nên sửa lại lời bằng cách chọn lọc các từ ngữ, sử dụng các từ chỉ hình ảnh, màu sắc… để câu trả lời ngày càng hay hơn, có ý riêng và cách diễn đạt riêng của mình hơn. Các em nhớ câu trả lời hay không phải là câu trả lời chỉ nêu được chính xác đặc điểm của đối tượng được quan sát mà còn thể hiện được thái độ, tình yêu của các đối tượng với sự vật. 6 Yêu cầu các em vừa trả lời những ý các em cần nói. Nhưng muốn nói (viết) thành đoạn, thành bài, lại phải nói (hoặc viết) liên tục nhiều câu làm sao để các câu gắn liền với nhau.
7 - Giáo viên tổ chức cho học sính trả lời miệng trong nhóm, trả lời miệng trong toàn lớp và chuẩn hóa cách diễn đạt trong câu trả lời, giới thiệu cách lựa chọn từ ngữ, phân tích câu trả lời tốt nhờ biết tương tượng, liên tương, so sánh, nhân hóa. Ghi các từ ngữ làm điểm tựa cho từng câu trả lời lên bảng (từ nối ý, từ ngữ gợi hình ảnh). Học sinh trả lời miệng từng câu hỏi trong toàn lớp, bổ sung, sửa chữa câu trả lời của bạn, ghi chép các từ ngữ làm điểm tựa cho câu trả lời. Ví du: Tuần 25 : Bài : Đáp lời đồng ý. QST, TLCH * Hướng dẫn học sinh chuẩn bị: - Xác định yêu cầu: Nhìn tranh (SGK) và TLCH (a,bc,c,d). - QST kĩ từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, cảnh vật to, nhỏ, màu sắc. - Tìm hiểu hệ thống câu hỏi: đọc lần lượt từng câu hỏi. + Câu hỏi (a) yêu cầu trả lời bằng ý bao quát (cảnh gì ?) + Câu hỏi (b,c,d) yêu cầu trả lời bằng nhận xét hay liệt kê những chi tiết cụ thể. Ví du: sóng biển như thế nào ? Trên mặt biển có những gì ? - Nhìn tranh, trả lời rõ ràng, đủ ý từng câu. Nhớ là có rất nhiều cách diễn tả vẻ đẹp của cảnh biển đó. * Hướng dẫn học sinh làm bài: Em nhìn tranh và trả lời từng câu hỏi trong SGK; có thể lựa chọn từ ngữ gợi ý để diễn đạt thành câu. Câu hỏi
Gợi ý - Cảnh biển buổi sáng 8 - Cảnh biển buổi sớm mai thật đẹp
- nhấp nhô (từng đợt) - dập dềnh
bờ cát - mấy chiếc thuyền đánh cá đang giương buồm ra khơi. - mấy con thuyền đang căng buồm ra khơi đánh cá/
- mặt trời (đỏ ối) đang nhô lên, mấy đám mây bông bềnh (nhơn nhơ) trôi, từng đàn hải âu bay lượn rập rờn. - mặt trời tỏa nắng rực rỡ, mây lững lờ trôi, đàn hải âu đang chao lượn trông đẹp thật. Ví du: Tranh vẽ cảnh đánh cá trên biển. Sóng biển dạt dào xô vào bờ cát trắng. Trên mặt biển có những cánh buồm nhiều màu sắc như những cánh bướm bay giữa trời xanh và những chú chim hải âu đang chao liệng trên sóng biển. Trên bầu trời, ông mặt trời đỏ ối đang nhô lên, những đám mây trắng, mây hồng bồng bềnh trôi. Cảnh biển thật là đẹp. Chú ý: Để làm tốt bài tập làm văn: QST - TLCH, các em cần quan sát kĩ, có tương tượng thêm và bộc lộ nhận xét, cảm nghĩ của bản thân về nội dung bức tranh…, nói, viết phải thành câu rõ ý, đúng ngữ pháp trả lời xong đủ các câu, em đọc lại toàn bộ, gắn bó các câu với nhau để ý sau, ý trước nối tiếp thành đoạn văn, bài văn xuôi nghĩa. 9
10 + Sắp xếp, ghép các câu trả lời theo thứ tự để tất cả các câu hợp thành đoạn văn, bài văn trọn vẹn. Ví du: Tuần 8: Bài: Mời, nhờ, yêu cầu, đề nghị. Kể ngắn theo câu hỏi. Bài tập 2: TLCH (theo SGK). * Hướng dẫn học sinh chuẩn bị: - Xác định yêu cầu: TLCH (theo SGK) - Xem lại bài tập đọc: Người mẹ hiền (SGK tập 1, trang 63,64) Bàn tay dịu dàng (SKG, tập 1, trang 66); chú ý đến thái độ, tình cảm của cô giáo (thầy giáo) với học sinh biểu hiện qua lời nói, việc làm nào? - Nhớ lại: Tên cô giáo (thầy giáo) dạy em ơ lớp 1; tình cảm của cô giáo (thầy giáo) đối với em và các bạn trong lớp; điều mà em đáng nhớ nhất ơ cô giáo (thầy giáo); tình cảm của em đối với cô giáo (thầy giáo). (Điều đáng nhớ nhất có thể là: Khi em mắc khuyết điểm, cô giáo (thầy giáo) ân cần khuyên bảo em như thế nào? Lúc em viết sai, cô giáo (thầy giáo) đã uốn nắn cho em từng nét chữ như thế nào?...) * Hướng dẫn học sinh làm bài: Các em lần lượt trả lời từng câu hỏi trong SGK để kể về cô giáo (thầy giáo) của mình. Chú ý dùng từ đúng, nói thành câu đủ ý và thể hiện được tình cảm chân thành của em đối với cô giáo (thầy giáo). Ví du: Câu hỏi Gợi y
11 lớp một của em tên là gì ? - Cô Minh Châu là cô giáo dạy em hồi lớp một.
- Cô luôn luôn chăm lo, săn sóc cho chúng em từng ly, từng tí.
em viết từng nét chữ. - Em nhớ mãi lần em bị ốm sốt cô đã ân cần đưa em xuống phòng y tế của nhà trường.
Bài tập 3: Dựa vào các câu trả lời ơ bài tập 2, em hãy viết một đoạn văn khoảng 4,5 câu nói về cô giáo (hoặc thầy giáo) cũ của em. * Hướng dẫn học sinh chuẩn bị: - Xác định yêu cầu: theo SGK . - Nhớ lại những câu trả lời của em theo các câu hỏi ơ bài tập 2 để chuẩn bị làm bài (chú ý tiếp thu những ý kiến nhận xét hay sửa chữa của cô giáo và các bạn trên lớp nếu có). 12 * Hướng dẫn học sinh làm bài: - Viết nháp từng câu rồi sửa lại trước khi chép vào vơ. - Chú ý lời kể cần tự nhiên, chân thực, bộc lộ tình cảm của em; dùng từ, đặt câu rõ ý; các ý cần gắn với nhau sao cho mạch lạc. Viết xong, đọc lại bài, phát hiện và sửa những chỗ sai (về nội dung, từ, câu, chính tả). Ví du: Dù đã lên lớp hai nhưng em vẫn luôn nhớ tới cô Hà, cô giáo đã dạy em hồi lớp một. Cô rât thương yêu học sinh và luôn chăm lo, săn sóc cho chúng em từ bữa ăn, giấc ngủ đến chuyện học hành. Em nhớ nhất lần đầu tiên cô cầm tay giúp em viết từng nét chữ. Em rất yêu quý cô và luôn nhớ về cô.
13 chang, gay gắt, đỏ rực, như mâm lửa khổng lồ, như quả cầu lửa…GV cần chuẩn bị kỹ với mỗi bài để hướng dẫn HS vận dụng các từ ngữ thích hợp vào bài viết. II. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN: Để tránh tình trạng học sinh không làm được bài hoặc viết lan man quá nhiều câu dẫn đến lạc đề, giáo viên giúp học sinh cần biết làm như thế nào để viết được một đoạn văn và cần phải viết những gì trong đoạn văn ấy. Biện pháp 1: Giúp HS có một hệ thống câu hỏi gợi y rõ ràng: Trong chương trình, hầu hết các bài văn đều có câu hỏi gợi ý rõ ràng, đầy đủ. GV có thể tranh thủ thời gian cuối tiết học hướng dẫn HS chuẩn bị, đọc câu hỏi gợi ý, suy nghĩ bài viết cho tiết sau. Hoặc chuẩn bị phần tự học khi ơ nhà. Đối với những bài không có câu hỏi gợi ý, GV có thể soạn , cung cấp những câu hỏi cho các em .Đồng Thời có thể cho các em quan sát một số bức tranh , hình ảnh có thật liên quan đến bài dạy để các em có thêm vốn sống tạo cho bài văn thêm sinh động. Ví du: * Hướng dẫn chung về kể người - Giới thiệu về người mà mình muốn kể. - Kể về hình dáng (cao, thấp, béo, gầy, thon thả) - Kể về những đặc điểm nổi bật (mái tóc, khuôn mặt, nước da, đôi mắt, hàm răng..) - Kể về tính tình (ngoan, lễ phép, thật thà). - Kể về hoạt động: làm việc gì ? - Tình cảm của em đối với người em kể. * Kể về người thân trong gia đình 14 Hướng dẫn học sinh chuẩn bị: - Xác định yêu cầu: Kể về ông, bà (hoặc một người thân) của em. Chú ý : người thân trong gia dình có thể là ông (bà) nội , ngoại, bố (ba, cha…) mẹ, (má, u, …) anh (chị, em…). - Điều gì chưa biết rõ, có thể hỏi lại người thân (như : tuổi tác, nghề nghiệp, những việc làm hằng ngày…) Để trả lời câu hỏi: Ông (bà, bố , mẹ) của em yêu quý, chăm sóc em như thế nào ? Em cần nhớ lại những lời nói, cử chỉ, hành động… cho thấy tình cảm yêu quý, thái độ quan tâm, chăm sóc của người thân đối với em (như: đưa đón em đi học đi chơi công viên, kể chuyện cho em nghe, nhắc em học bài …) * Hướng dẫn học sinh làm bài: Em kể về người thân của mình theo các câu hỏi gợi ý trong SGK. Lưu ý: - Nhớ lại lời kể ơ trên, chú ý lựa chọn những từ ngữ đúng và hay để diễn đạt thành câu văn sinh động. - Viết về anh (chị, em…) có thể xem lại bài Tập đọc : Bé Hoa (SGK tập một, trang 121) để tham khảo cách kể về bé Nụ (em của Hoa). - Lựa chọn nội dung viết : Kể về ai ? (anh hay chị, em…) . Kể về những điều gì nổi bật? (tuổi tác, nghề nghiệp, hình dáng, tính tình của anh (chị, em… ; tình cảm của em đối với anh (chị, em…) Bài viết về gia đình : - Gia đình em gồm những ai? 15 - Những người đó làm công việc gì? - Tình cảm của những người trong gia đình như thế nào ? - Em sẽ làm gì để đền đáp lại sự quan tâm của người ấy dành cho em? Bài viết về một loài cây : - Đó là cây gì, trồng ơ đâu ? - Hình dáng cây như thế nào? - Cây có lợi ích gì ? Bài viết kể về một việc làm tốt mà em hoặc bạn em đã làm : - Em ( Bạn em )đã làm việc tốt khi nào? Ơ đâu? Đó là việc gì? - Em ( Bạn ấy ) đã làm như thế nào? - Em suy nghĩ gì khi làm ( thấy bạn làm ) việc tốt đó? Biện pháp 2. Giúp học sinh nắm được trình tự các bước khi viết một đoạn văn: 1. Viết câu mở đầu: Giới thiệu đối tượng cần viết. ( Có thể diễn đạt bằng một câu ) 2. Phát triển đoạn văn : Kể về đối tượng: Có thể dựa theo gợi ý , mỗi gợi ý có thể diễn đạt 2đến 3 câu tùy theo năng lực học sinh. 3. Câu kết thúc: Có thể viết một câu thường là nói về tình cảm, suy nghĩ , mong ước của em về đối tượng được nêu trong bài hoặc nêu ý nghĩa, ích lợi của đối tượng đó đối với cuộc sống, với mọi người. Ví du: Viết về một con vật: 16 - Con vật em định kể là con vật gì? - Nó sống ơ đâu? Hình dáng nó như thế nào? - Hoạt động của nó có gì nổi bật? - Vì sao em thích con vật đó? Câu mở đầu: - Trong thế giới loài chim, em thích nhất là chim sáo . - Giới thiệu về chim sáo Các câu phát triển: - Kể về chim sáo Chim sáo được ông em nuôi đã hai năm rồi .Mỏ nó vàng .Lông màu nâu sẫm .Nó hót suốt ngày .Đôi khi còn nói được cả tiếng nguời.Có lẽ nó vui vì được mọi người chăm sóc, nuôi trong một cái lồng rất to, bên cạch một cây hoa lan rrất cao toả bóng mát. Câu kết thúc: Em thích nhất chim sáo vì chúng là - Tình cảm của em đối những con vật hiền lành, dễ thương. với loài chim này Giáo viên cần giúp cho học sinh hiểu có nhiều cách diễn đạt để bài làm được phong phú, tránh tình trạng dạy học sinh làm văn mẫu. Cần chủ động hình thành kỹ năng từng bước ơ từng thời điểm thích hợp. Không nên áp đặt và đòi hỏi các em phải thể hiện được ngay những kỹ năng mới được hình thành. Trong quá trình giảng dạy, GV phải kiên nhẫn 17 luôn tái hiện và lặp lại kiến thức cho HS trong suốt năm học, giúp HS có được nền móng tốt cho việc học tập môn Tập làm văn ơ các lớp trên. Biện pháp 3: củng cố kiến thức 1. Tổ chức ôn tập tốt cho học sinh: Giáo viên phải nắm các dạng đề Tập làm văn ơ lớp 2 để tổ chức ôn tập cho HS. Có thể tập hợp từ chương trình một số đề bài sau đây: Viết một đoạn văn ngắn về: Cô giáo ( hoặc thầy giáo )của em Một người thân Gia đình Một em bé Các mùa trong năm Kể một việc làm tốt Một con vật Một loài chim Tả ngắn về biển Tả ngắn về một loài cây Một loài hoa Viết về Bác Hồ 18 Khi học sinh được ôn tập tốt, kiến thức được hệ thống hóa một cách chắc chắn, phân biệt rõ đặc điểm của các đối tượng sẽ giúp các em tránh được những nhầm lẫn đáng tiếc, ảnh hương đến chất lượng bài viết của các em. 2. Tăng cường củng cố, mở rộng kiến thức cho học sinh: Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần liên hệ những nội dung kiến thức có liên quan đến các chủ đề học tập trong các phân môn Tập đọc, Luyện từ và câu với phân môn Tập làm văn, để cung cấp thêm vốn hiểu biết, vốn từ ngữ về sự vật, hiện tượng xoay quanh các chủ đề để học sinh có kiến thức, không bỡ ngỡ khi gặp những đề bài mới chưa được luyện tập trên lớp. Giúp học sinh có hiểu biết về đề tài, vận dụng kỹ năng thực hành để bài viết đạt kết quả. Ví du: Khi học về chủ đề “ Ông bà“ “Cha mẹ”, “Anh em” ( từ tuần 10 đến tuần 16), với rất nhiều bài đọc thắm đượm tình cảm thương yêu trong gia đình, cùng với những tiết học phân môn Luyện từ và câu cung cấp, mơ rộng vốn từ ngữ cho HS, ngoài việc giúp HS hiểu rõ và nắm chắc người thân của mình là những ai, ngoài việc khai thác và giáo dục tình cảm cho HS thông qua các nhân vật trong bài Tập đọc, nhấn mạnh cái hay, cái đẹp của nội dung bài, hướng cho HS liên hệ đến bản thân, gia đình, người thân của mình, tôi còn cung cấp thêm từ ngữ, hướng dẫn các em hệ thống lại, lựa chọn, ghi nhớ các từ ngữ phù hợp với đề tài ( ông bà, cha mẹ, anh em ) để chuẩn bị cho bài làm văn sắp tới ( viết về người thân ), tôi luôn nói với các em sự cần thiết phải học thuộc và lựa chọn những từ ngữ đã học để các em vận dụng vào bài tập làm văn, khơi gợi và kích thích tinh thần học tập của các em. 3. Hướng dẫn học sinh hình thành đoạn văn trên cơ sở các câu hỏi gợi y: 19 Các bước hình thành: - Hướng dẫn học sinh làm miệng, trả lời miệng từng câu hỏi. Gợi ý cho học sinh trả lời bằng nhiều ý kiến khác nhau. -Nhận xét, sửa chữa những câu trả lời chưa đúng ; cung cấp và gợi ý để các em có thể chọn từ đồng nghĩa thay thế cho từ cũ, có thể hướng dẫn mẫu các câu văn có hình ảnh nhân hóa hoặc so sánh để bài văn sinh động hơn ( khuyến khích học sinh khá giỏi vận dụng, không bắt buộc tất cả các đối tượng học sinh thực hiện vì đây là phần kiến thức chưa học, giáo viên hướng dẫn mẫu và cung cấp các thành ngữ so sánh , cách nhân hóa nhưng không đưa những thuật ngữ này ra với đối tượng học sinh lớp 2 ). - Hướng dẫn học sinh sắp xếp các câu trả lời đó theo một trật tự hợp lý để hoàn chỉnh bài làm miệng. - Cho một số học sinh làm miệng cả bài. Sau đó hướng dẫn học sinh viết liền mạch các câu trả lời thành một đoạn văn. - Giới thiệu những bài văn hay của học sinh ơ năm học trước nhằm kích thích tinh thần học tập của học sinh. Ví du: Kể về cô giáo (hoặc thầy giáo) của mình .
20 |