El nino là hiện tượng gì năm 2024
|
El Nino - dẫn tới nhiệt độ mặt nước biển nóng hơn mức trung bình ở trung tâm và phía đông Thái Bình Dương gần đường xích đạo - đã chính thức xuất hiện, các nhà khoa học tại Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) thông báo. Show Kiểu thời tiết này xảy ra gần nhất năm 2018-2019 và diễn ra trung bình 2-7 năm một lần. El Nino tái xuất như thế nào?"Tùy thuộc vào cường độ, El Nino có thể gây ra nhiều tác động, như làm tăng nguy cơ mưa lớn và hạn hán ở một số địa điểm trên thế giới. Biến đổi khí hậu có thể làm trầm trọng thêm hoặc giảm thiểu một số tác động nhất định liên quan đến El Nino. Ví dụ, El Nino có thể dẫn đến những kỷ lục mới về nhiệt độ, đặc biệt là ở những khu vực trải qua nhiệt độ trên trung bình trong El Nino" - nhà khoa học khí hậu Michelle L'Heureux của NOAA, cho biết. Tuần này, Australia cảnh báo El Nino sẽ mang đến những ngày nóng hơn, khô hơn ở đất nước dễ xảy ra cháy rừng dữ dội. Trong khi đó, Nhật Bản thông tin, El Nino đang phát triển là một phần nguyên nhân dẫn đến mùa xuân ấm nhất được ghi nhận ở nước này. Hầu hết những năm nóng nhất trong lịch sử đều xảy ra trong thời kỳ El Nino. Các nhà khoa học lo ngại mùa hè năm nay và năm sau có thể chứng kiến nhiệt độ ở mức kỷ lục trên đất liền và trên biển. "Người nghèo bị đẩy đến bờ vực của hạn hán, lũ lụt và bão do đốt nhiên liệu hóa thạch và bây giờ họ sẽ phải đối mặt với nhiệt độ tăng cao của hiệu ứng El Nino. Họ bị ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu trong khi là nhưng người góp phần ít nhất để gây ra hiện tượng này" - Mariana Paoli của cơ quan cứu trợ Christian Aid lưu ý. Kinh tế toàn cầu có thể thiệt hại cả nghìn tỷ USD vì El NinoMột nghiên cứu vào tháng trước của Đại học Dartmouth (Mỹ) cho thấy sự bùng nổ của El Nino gây nên sự tốn kém hơn rất nhiều so với đánh giá trước đây của các chuyên gia. Theo đó, tác động kéo dài nhiều năm của El Nino có thể gây thiệt hại trung bình lên tới hàng nghìn tỷ USD. Nghiên cứu đăng trên tạp chí Science của nhóm nhà khoa học và kinh tế học thuộc Đại học Dartmouth đã tổng hợp lại các thiệt hại toàn cầu với trọng tâm là những vết sẹo kinh tế lâu dài. Điều này đi ngược lại một số nghiên cứu trước đó của Mỹ rằng El Nino không quá tốn kém và thậm chí có thể có lợi. Các tác giả nghiên cứu cho biết El Nino trung bình gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu khoảng 3.400 tỷ USD. Giai đoạn 1997-1998, El Nino gây thiệt hại lên tới 5.700 tỷ USD. Trong khi đó, Ngân hàng Thế giới ước tính hiện tượng trên chỉ tiêu tốn của các chính phủ 45 tỷ USD. Do biến đổi khí hậu có thể làm tăng tần suất và cường độ của El Nino trong tương lai, thiệt hại kinh tế toàn cầu có thể lên tới 84.000 tỷ USD vào cuối thế kỷ 21, ngay cả khi các cam kết giảm lượng khí thải carbon hiện tại được đáp ứng. Điều này sẽ tạo ra gánh nặng lớn cho những quốc gia có thu nhập thấp hơn. Hầu hết tổn thất lớn đều thuộc về các quốc gia ở gần hiện tượng này, thường là nước đang phát triển hoặc có thu nhập thấp hơn. Ví dụ, nhóm của Đại học Dartmouth tính toán thu nhập trung bình của một cư dân ở Peru sẽ cao hơn 1.246 USD năm 2004 nếu El Nino năm 1998 không xảy ra. GDP bình quân đầu người tại các nước nhiệt đới bao gồm Ecuador, Brazil và Indonesia cũng giảm trong khoảng 5-19% vì El Nino. Trong khi đó, nước Mỹ cũng đã trải qua mức giảm khoảng 3% trong tăng trưởng thu nhập sau các sự kiện El Nino vào các năm 1982-1983 và 1997-1998. El Nino được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và đông Thái Bình Dương, kéo dài 8-12 tháng (hoặc lâu hơn), thường xuất hiện 3-4 năm/lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn. La Nina (ngược với El Nino) là hiện tượng lớp nước biển bề mặt ở khu vực nói trên lạnh đi dị thường, xảy ra với chu kỳ tương tự hoặc thưa hơn El Nino. Chu kỳ của La Nina thường kéo dài hơn El Nino, theo số liệu quan trắc từ năm 1950, thời gian trung bình của một lần xuất hiện La Nina là 15,4 tháng, nhiều nhất 37 tháng, từ mùa xuân năm 1973 đến mùa xuân năm 1976 [1]. Cả El Nino và La Nina có liên quan với dao động của khí áp giữa 2 bờ phía đông và phía tây Thái Bình Dương - Đông Ấn Độ Dương (Dao động Nam) và được gọi chung là ENSO. El Nino và La Nina là hai giai đoạn đối lập của ENSO, liên quan đến những thay đổi về áp suất khí quyển, gió, lượng mưa và nhiệt độ trên Thái Bình Dương nhiệt đới. Chu kỳ ENSO có ba trạng thái chính là trung tính, El Nino và La Nina (hình 1). Cụ thể: Điều kiện trung tính: gió tín phong thổi đều đặn từ đông sang tây dọc theo đường xích đạo, mang nước ấm từ Nam Mỹ về phía châu Á. Để thay thế nước ấm đó, nước lạnh từ độ sâu trồi lên ở gần châu Mỹ. Nước trồi mang nước giàu chất dinh dưỡng lên bề mặt, hỗ trợ sinh vật biển và nghề cá ngoài khơi bờ biển Nam Mỹ. Điều kiện El Nino: gió tín phong suy yếu hoặc đảo chiều, làm cho nước ấm tích tụ gần bờ biển phía tây của Nam Mỹ; làm giảm nước trồi và giảm khả năng cung cấp chất dinh dưỡng cho sinh vật biển. Nước ấm cũng ảnh hưởng đến áp suất khí quyển và hoàn lưu ở Thái Bình Dương, tạo không khí ẩm hơn và ấm hơn gần Nam Mỹ, khô hơn và mát hơn gần châu Á. Điều kiện La Nina: gió tín phong mạnh dần, đẩy nhiều nước ấm hơn về phía châu Á, từ đó làm tăng khả năng cung cấp chất dinh dưỡng và nước trồi cho sinh vật biển gần Nam Mỹ. Nước lạnh cũng ảnh hưởng đến áp suất khí quyển và hoàn lưu ở Thái Bình Dương, tạo không khí khô hơn và mát hơn gần Nam Mỹ, ẩm hơn và ấm hơn gần châu Á. Hiện nay, để xác định pha El Nino/La Nina có nhiều chỉ tiêu, tuy nhiên, chỉ tiêu về dị thường nhiệt độ bề mặt nước biển ở xích đạo Thái Bình Dương, đặc biệt là ở khu vực Nino 3.4 (vùng trung tâm xích đạo Thái Bình Dương (5oB-5oN, 120-170oT)) là thông dụng nhất. Cơ quan Khí quyển - Đại dương Mỹ (NOAA) sử dụng trị số chuẩn sai nhiệt độ khu vực Nino 3.4 để xác định thời kỳ El Nino/La Nina (hình 2). El Nino thường được công bố khi trị số trung bình trượt chuẩn sai nhiệt độ bề mặt nước biển ở khu vực Nino 3.4 bằng hoặc cao hơn 0,5oC trong 5 kỳ liên tiếp. La Nina xảy ra khi trị số này bằng hoặc nhỏ hơn -0.5oC trong 5 kỳ liên tiếp (NOAA). Thông báo chính thức về El Nino/La Nina thường được đưa ra bởi nhiều cơ quan khí hậu quốc gia và quốc tế như NOAA và Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO). Chuỗi số liệu thống kê về ENSO đã ghi nhận những đợt El Nino siêu mạnh (nhiệt độ nước biển vượt ngưỡng trung bình nhiều năm trên 20C) là vào các đợt 1982-1983, 1997-1998, 2015-2016, trong đó El Nino 2015-2016 là mạnh nhất trong chuỗi số liệu. Đây được ghi nhận là năm có nhiệt độ trung bình toàn cầu cao nhất trong chuỗi số liệu quan trắc. Các đợt La Nina mạnh gần đây là vào các năm 1998-2000, 2007-2008, 2010-2011. Ảnh hưởng của El Nino đến khí hậu toàn cầu và Việt Nam Toàn cầu Hiện tượng này có thể gây ra những ảnh hưởng đáng kể đến khí hậu toàn cầu bao gồm: Hạn hán: El Nino có thể gây ra hạn hán ở những vùng thường có lượng mưa cao, chẳng hạn như Đông Nam Á, Đông Bắc của Nam Mỹ và một số vùng phía nam châu Phi. Lũ lụt: trong khi một số khu vực bị hạn hán, các khu vực khác dễ bị lũ lụt hơn trong các đợt El Nino xảy ra, khi nước ấm từ phía tây của Thái Bình Dương di chuyển về phía đông gây ra mưa lớn và lũ lụt ở một số khu vực. Điển hình như Peru, Ecuador, một phần của Brazil và Argentina đã trải qua lũ lụt nghiêm trọng trong các đợt El Nino trước đây. Bão và xoáy thuận nhiệt đới: El Nino ảnh hưởng đến sự hình thành và cường độ của bão và xoáy thuận nhiệt đới, dẫn đến nhiều cơn bão hơn ở trung tâm và phía đông Thái Bình Dương nhưng ít hơn ở Đại Tây Dương. Sóng nhiệt: El Nino có thể dẫn đến nhiệt độ cao hơn đáng kể so với bình thường ở một số vùng. Đặc biệt, El Nino siêu mạnh vào năm 2015-2016 đã góp phần tạo nên một năm nóng kỷ lục. Cháy rừng: điều kiện hạn hán trong các sự kiện El Nino có thể làm nhiệt độ cao hơn và khô hạn, dẫn tới tăng khả năng cháy rừng ở các vùng của Úc, Indonesia và rừng nhiệt đới Amazon. Tuy nhiên, không phải mọi sự kiện El Nino hoặc La Nina đều giống nhau, tác động của chúng có thể khác nhau tùy thuộc vào cường độ, thời lượng, thời gian và sự tương tác của chúng với các yếu tố khác. Ví dụ: một số khu vực có thể gặp các tác động trái ngược hoặc khác với mong đợi hoặc một số tác động có thể bị chậm pha hoặc kéo dài. Do đó, điều quan trọng là phải theo dõi các điều kiện hiện tại và dự báo về các sự kiện El Nino và La Nina để chuẩn bị tốt hơn cho các tác động của chúng. Việt Nam Tại Việt Nam, trong điều kiện El Nino, số cơn bão và áp thấp nhiệt đới ít hơn trung bình nhiều năm khoảng 28%. Trung bình mỗi năm có 5-7 xoáy thuận nhiệt đới bao gồm bão và áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng đến nước ta, trung bình mỗi tháng có 0,58 cơn. Trong những năm El Nino trung bình mỗi tháng có 0,42 cơn. Ngoài ra, trong điều kiện El Nino, xoáy thuận nhiệt đới thường tập trung vào giữa mùa bão (tháng 7-9). Trong khi đó, ở điều kiện La Nina, trung bình mỗi tháng có 0,80 cơn, nhiều hơn trung bình các năm khoảng 38%, xoáy thuận nhiệt đới thường nhiều hơn vào nửa cuối mùa bão (tháng 9-11). Trong điều kiện El Nino, số đợt không khí lạnh ảnh hưởng đến Việt Nam ít hơn bình thường. Thời gian kết thúc hoạt động của không khí lạnh ở Việt Nam sớm hơn bình thường. Đồng thời, nhiệt độ trung bình các tháng đều cao hơn bình thường, mùa đông chênh lệch rõ rệt hơn mùa hè, các khu vực phía Nam chịu ảnh hưởng nhiều hơn phía Bắc. Ngược lại, trong điều kiện La Nina, nhiệt độ trung bình các tháng thấp hơn bình thường, ở phía Bắc chịu ảnh hưởng nhiều hơn phía Nam. El Nino thường gây thiếu hụt lượng mưa trên hầu hết các vùng của cả nước, phổ biến từ 25-50% (rõ rệt nhất là Bắc Trung Bộ) dẫn đến nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ, hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt. Tuy vậy, El Nino cũng khiến lượng mưa có xu thế giảm nhưng có thể xuất hiện những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24 giờ. Ví dụ như trận mưa lớn lịch sử vào cuối tháng 7/2015 tại Quảng Ninh là vào lúc El Nino; đợt lũ lịch sử vào cuối tháng 9/2009 sau cơn bão số 9 (Ketsana) tại các tỉnh Quảng Nam - Quảng Ngãi… Điều này cho thấy El Nino làm tăng tính biến động của mưa ở Việt Nam. Nhận định về El Nino năm 2023-2024 Căn cứ trên bộ số liệu quan trắc nhiệt độ nước biển dọc theo vùng xích đạo ở phía đông và vùng trung tâm Thái Bình Dương, hiện tượng El Nino đã chính thức xuất hiện. Thông tin này cũng được NOAA xác nhận ngày 8/6/2023 (hình 4) khi nhiệt độ nước biển đo được đã cao hơn so với giá trị trung bình là 0,5oC (ngưỡng để xác lập trạng thái El Nino). Dự báo El Nino sẽ gia tăng dần về cường độ vào các tháng mùa đông năm 2023-2024. Dựa trên các thống kê khí hậu, có thể nhận định một số tác động trong thời gian tới đối với Việt Nam: Bão và áp thấp nhiệt đới có thể xuất hiện không nhiều, tập trung vào giữa mùa, nhưng diễn biến phức tạp, trái quy luật. Các đợt gió mùa đông bắc ít hơn bình thường, mùa đông kết thúc sớm, nhiệt độ trung bình các tháng có thể cao hơn trung bình, nắng nóng có khả năng gay gắt và có nhiều ngày nắng nóng hơn so với năm 2022. Lượng mưa có thể ít hơn so với trung bình từ 25-50% đặc biệt là ở khu vực miền Bắc, tuy nhiên có thể xuất hiện mưa lớn cực đoan. Việt Nam cần đề phòng điều kiện ít mưa dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước sinh hoạt trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc. Những đợt hạn hán gay gắt, xâm nhập mặn vào năm 2015-2016 và 2019-2020 ở nhiều nơi trên cả nước do ảnh hưởng của El Nino nhắc Việt Nam chủ động có giải pháp giảm nhẹ tác động của El Nino. Một điểm đáng lưu ý và đang nhận được sự quan tâm của toàn cầu đó là tác động kép của El Nino và biến đổi khí hậu có thể làm gia tăng tình trạng nóng lên toàn cầu. Chúng ta vừa trải qua 8 năm nóng nhất được ghi nhận theo số liệu lịch sử. Sự phát triển của El Nino năm 2023 cùng với sự nóng lên toàn cầu do biến đổi khí hậu rất có thể dẫn đến một đợt nóng toàn cầu mới và có khả năng phá vỡ kỷ lục về nhiệt độ xác lập năm 2016. Những nỗ lực thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng của những tác động này. Trần Thục, Nguyễn Thị Hiền Thuận, Mai Văn Khiêm Hội Khí tượng Thủy văn Việt Nam TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Đức Ngữ (2002), Tác động của ENSO đến thời tiết, khí hậu, môi trường và kinh tế - xã hội ở Việt Nam, Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học độc lập cấp nhà nước. [2] Climate prediction center (2023), “El Niño/southern oscillation (enso) diagnostic discussion”, [email protected], accessed 10 June 2023. [3] Office of Satellite and Product Operations (2023), “Operational 5km sst anomaly charts”, https://www.ospo.noaa.gov/Products/ocean/sst/anomaly/, accessed 10 June 2023. El Nino ảnh hưởng gì đến Việt Nam?El Nino sẽ khiến nắng nóng kỷ lục, mưa bão dị thường hơn "Dù vậy, nguy cơ ngập lụt tại các đô thị, thành phố lớn tiếp tục diễn ra do ảnh hưởng của mưa lớn cục bộ. Lũ quét, sạt lở đất nguy cơ cao xuất hiện tại các tỉnh khu vực vùng núi phía Bắc" - Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia cảnh báo. Hiện tượng El Nino sẽ kéo dài bao lâu?Theo thông tin của Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia, hiện tượng El Nino có khả năng còn kéo dài đến hết mùa xuân năm 2024 với xác suất khoảng trên 90%, sau đó chuyển dần sang trạng thái trung tính vào những tháng mùa hè với xác suất khoảng 60-70%. El Nino khi nào kết thúc?Sau 1 năm chịu tác động mạnh của hiện tượng El Nino, thế giới sẽ có thể chứng kiến hiện tượng La Nina hình thành trong nửa sau năm 2024, kéo theo thời tiết cực đoan ở Thái Bình Dương. Hiện tượng trái ngược với El Nino là gì?Hiện tượng En Ni-nhô (tiếng Tây Ban Nha: fenómeno El Niño, tiếng Anh: El Niño phenomenon), là một hiện tượng trái ngược với hiện tượng La Niña. |
