Thức an thô xanh thường sử dụng phương pháp chế biến nào
Thức ăn thô xanh chiếm vị trí rất quan trọng đối với đàn trâu bò và chiếm đến 80% khẩu phần thức ăn hàng ngày. Hiện nay có rất nhiều hộ gia đình đã tự dành ra một phần đất nông nghiệp để trồng cỏ chăn nuôi trâu, bò. Nhưng cỏ chỉ sinh trưởng và phát triển tốt trong vụ hè thu và vụ xuân. Do vậy, khi mùa đông đến vấn đề giải quyết thức ăn thô xanh cho trâu, bò vẫn còn hạn chế. Để chủ động nguồn thức ăn thô xanh bổ sung cho trâu, bò trong vụ đông, bà con có thể áp dụng một số phương pháp sau: I. Ủ Chua thức ăn xanh Ủ chua là biện pháp bảo quản, dự trữ thức ăn thô xanh thông qua quá trình lên men yếm khí (không có oxi). Nhờ hệ vi sinh vật lên men, tạo ra a xít lactic và một lượng nhất định các a xít hữu cơ khác, tạo môi trường có ph thấp từ 4-4,5 ức chế hoạt động của các vi khuẩn gây hỏng, thối NL nhờ vậy TA được bảo quản lâu dài. – Có thể áp dụng với nhiều loại thức ăn thô xanh. – Bảo quản thức ăn trong thời gian dài hơn thức ăn tươi. – Nguyên liệu sau khi ủ chua ít bị tổn thất dinh dưỡng và tăng tỷ lệ tiêu hóa so với nguyên liệu trước khi ủ mà lại có thêm vị thơm mùi chua nhẹ xen lẫn vị ngọt nên hấp dẫn vật ăn nhiều hơn. * Nguyên liệu ủ: Nguyên liệu làm thức ăn ủ chua rất đa dạng, đó là các phần còn lại sau thu hoạch như thân lá cây ngô, ngọn lá mía, ngọn lá sắn, phụ phẩm dứa, các loại cỏ trồng như cỏ voi, VA06,.. Nhìn chung NL sau khi thu cắt cần được ủ ngay tránh để lâu, dễ bị thối ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm ủ chua, Nếu nguyên liệu nhiều nước có thể phơi tái trước khi ủ đảm bảo độ ẩm trung bình khoảng 65-70%. Khi ủ cỏ bà con nên cắt cỏ vào giai đoạn trước khi ra hoa. Không nên cắt cỏ quá non, vì chứa nhiều nước, khó ủ. Cũng không chờ cỏ quá già. Đối với cỏ trồng, như cỏ voi chẳng hạn, nên cắt ở lứa tuổi 40 – 45 ngày. Bà con có thể kiểm tra độ ẩm bằng cách: Nắm đầy nắm cỏ đã được băm, cắt nhỏ trong lòng bàn tay khoảng 30 giây, rồi quan sát. – Nếu dịch cỏ chảy dễ dàng qua kẽ ngón tay: Độ ẩm 75-85% không thích hợp để ủ. – Khi mở tay ra nắm cỏ giữ nguyên hình dạng, tay ướt, độ ẩm từ 70-75%, cần phơi thêm. – Khi mở tay ra, nắm cỏ từ từ nở ra, tay không bị ướt, độ ẩm khoảng 65-70%. Độ ẩm thích hợp để ủ. – Cỏ nắm vào sẽ bung ra ngay khi mở tay: ẩm độ thấp hơn 60%, cần trộn chung với cỏ ướt hay thêm nước hoà rỉ mật. Nguyên liệu trước khi ủ phải sạch sẽ, rũ bỏ hay rửa sạch đất cát, sau đó chặt hay cắt nhỏ thành những đoạn kích thước khoảng 3 – 7 cm để có thể nén chặt trong quá trình ủ và thuận tiện cho gia súc ăn sau này. * Công thức ủ: Tính theo 100kg cỏ xanh bổ sung thêm 6 – 7 kg bột ngô (cám gạo, bột sắn), 0,5kg muối ăn. Nếu nl già nhiều xơ ít đường cần cho thêm 2-5lit rỉ mật. * Cách ủ chua: – Lựa chọn dụng cụ chứa nguyên liệu ủ: tuỳ vào điều kiện, quy mô chăn nuôi, nguồn nguyên liệu ủ để chọn dụng cụ ủ thích hợp. Nếu chăn nuôi quy mô nhiều (trên 20 con) bà con có thể xây cố định bể ủ bằng gạch, bê tông hoặc tận dụng chuồng lợn không chăn nuôi, có thể đào hố đất có lót nilon. Nếu quy mô chăn nuôi nhỏ (dưới 20 con) bà con có thể ủ trong túi bạt Nilon, vanh cống,… – Nguyên tắc ủ: Nguyên liệu càng nén chặt, càng kín khí càng tốt. Khi ủ nên rải thức ăn thô xanh thành từng lớp có độ dày 10 – 15cm, rồi cho nguyên liệu bổ sung là muối và cám theo tỷ lệ từng lượt một và cứ như thế một lượt cám một lượt cỏ cho đến khi đầy dụng cụ ủ. Khi ủ xong tiến hành đậy kín bể, hoặc buộc chặt túi ủ, chú ý đẩy không khi ra hết để tạo môi trường yếm khí. – Thời gian ủ. Để đảm bảo chất lượng ủ chua thì sau ủ trung bình khoảng 45- 60 ngày bà con có thể lấy ra cho gia súc ăn, thức ăn ủ chua có thể sử dụng được trong 3 – 4 tháng. – Kiểm tra chất lượng và cách cho trâu bò ăn ủ chua Cỏ ủ có chất lượng tốt khi mở ra có màu vàng nhạt, mùi thơm (mùi dưa muối). Trước khi cho ăn cần kiểm tra xem thức ăn có bị thối mốc hay có mùi lạ không nếu thấy có dấu hiệu đó thì không nên cho gia súc ăn. Khi lấy thức ăn từ bể hoặc túi ủ nên lấy gọn gàng, phần nào ủ trước thì lấy trước, lấy xong thì che đậy lại ngay nhằm hạn chế không khí lọt vào. Có thể cho gia súc ăn thức ăn ủ chua với định mức 5kg/100kg khối lượng cơ thể bò/ngày, kết hợp chăn thả, ăn thêm cỏ, rơm khô. II. Xử lý rơm với Ure – Tăng giá trị dinh dưỡng. – Bò ăn được nhiều rơm hơn. – Cung cấp thêm đạm cho bò. – Ủ rơm khô: 100 kg rơm, 4 kg urê và 80-100 lít nước (tốt nhất là nước vôi trong). – Dụng cụ: Bao nilon hoặc hố ủ tùy điều kiện nông hộ, bình ozoa.
*Rơm khô:
– Tưới đều lên rơm (rải từng mẻ trên tấm bạt nilon ở ngoài hay theo từng lớp trong túi rồi tưới nước urê cho ướt đều).
+ Buổi sáng không cho bò ăn cỏ. + Bốc rơm ra, rải mỏng cho bay vợi mùi amoniac (30 – 60 phút). + Trộn thật đều rơm vào cỏ tươi và cho bò ăn. + Tiến hành như thế 3-4 ngày. + Khi bò đã ăn quen thì không phải rải rơm cho bay amoniac nữa. Trần Văn Luận – TTKN
1. Phương pháp chế biến bột phụ phẩm ngô Bước 1: Thu gom từng loại phụ phẩm của nghề trồng ngô gồm thân lá sau thu hoạch bắp (chặt cách gốc 30-35 cm), vỏ bắp và lõi ngô.
Bước 2: Sơ chế: - Với thân, lá ngô sau thu hoạch: Bỏ lá khô già sát gốc; Chặt bỏ gốc 1 đoạn khoản 20 cm; Cắt thái đoạn thân còn lại thành từng đoạn 3-5 cm. - Với bẹ, vỏ bắp: Bỏ lá khô vàng bên ngoài; Nhặt sạch tạp chất; Băm nhỏ. - Với lõi bắp: Thái nhỏ 2-3cm Bước 3: Chế biến và bảo quản
Rải phơi phụ phẩm ngô trên nền sạch. Phơi cho đến khi chỉ cần chạm nhẹ vào lá bất kỳ, lá đã vỡ vụn thì nguyên liệu đã đạt độ ẩm <10%, đây là trạng thái lý tưởng để làm bột phụ phẩm ngô. Dùng máy xay hoặc chày đập nát, nghiền nhỏ phụ phẩm thành bột. Sau đó, thu gom bột đã nghiền vào bao nilon hoặc bao xác rắn. Buộc chặt miệng bao bảo quản trong kho để dùng dần (trộn với rỉ mật đường cho ăn trực tiếp hoặc bổ sung làm tảng đá liếm) cho gia súc nhai lại.
2. Phương pháp ủ chua cây ngô và phụ phẩm ngô sau thu hoạch bắp Cây ngô ủ chua dự trữ được trên 6 tháng đã giải quyết được tình trạng khan hiếm thức ăn xanh của trâu, bò trong vụ Đông. Với bò sữa, cây ngô ủ chua đã thay thế được 48% cỏ xanh trong khẩu phần (tính theo vật chất khô) và chiếm 20,6% chất khô của khẩu phần đã làm giảm chi phí thức ăn được 8-10% mà không hề ảnh hưởng đến sản lượng và chất lượng sữa. Chất lượng tương tự với các phụ phẩm ủ chua từ ngô. Phương pháp chế biến ủ chua cây ngô và các phụ phẩm như sau: - Phơi héo ngô: Thường là phơi héo ngô khoảng nửa ngày nhưng không nên phơi quá khô trước khi thái nhỏ và đưa vào hố ủ. Trong lúc phơi, cứ 2 giờ cần trở đảo một lần để cây khô héo đều, tránh tình trạng lớp bên trên khô nhưng bên dưới vẫn tươi nguyên. Thường là cứ sau phơi khoảng 4-6 giờ thì cắt ngẫu nhiên 1 lá ngô (khoảng 3-4 lần là cùng), nằm chặt trong lòng bàn tay. Sau mở ra, nếu thấy các nếp trên lá để lại đường không rõ ràng và ẩm nhưng không rỉ nước hoặc lá không bị gẫy nát thì tức độ ẩm của chúng đạt trạng thái lý tưởng (65-70%) để đem ủ chua. - Tỷ lệ nguyên liệu theo bảng sau:
Đập dập, băm nhỏ 3-5cm. (nếu có máy thái càng tốt). Loại bỏ những lá khô già ở gốc cây (nếu có). Hòa trộn các nguyên liệu còn lại với nước theo tỷ lệ ở bảng trên. Khi hòa nước rỉ mật, cần dùng 1 ôzoa có dung tích 10 lít. Lấy 5 lít rỉ mật hòa với 5 lít nước lạnh, chú ý khuấy đều và tới đều cho mỗi lớp ngô rải vào hố. Cần định liệu cho vừa đủ lượng dung dịch rỉ mật cho toàn bộ lớp thức ăn trong hố ủ. Dọn sạch hố ủ, rải 1 lớp đá, sỏi xuống đáy hố rồi rải 1 lớp rơm khô dày 10 cm lên trên. Lần lượt nén chặt từng lớp dầy 15-20 cm cho đến khi hết nguyên liệu ủ. Sau đó, phủ kín hố ủ bằng lớp đất dầy 30-40 cm. Che phủ cẩn thận bằng nilon. Thường xuyên kiểm tra xung quanh hố ủ, thành vách hố ủ xem có chỗ nào bị hư hại, lở vỡ không. Xâm hố để lấy thức ăn ở các vị trí cơ bản như thành vách, đáy hố, … để kiểm tra thức ăn ủ nhằm phát hiện được mức độ chất lợng thức ăn ủ để xử lý kịp thời. 2.3. Cách sử dụng
Khoảng 72 giờ sau khi đóng hố ủ, quá trình lên men yếm khí dừng lại. Cây ngô thức ăn hoặc các phụ phẩm từ trồng ngô sẽ chuyển thành thức ăn ủ chua. Khi đó, bắt đầu một thời kỳ ổn định, kéo dài khoảng 6-7 tuần. Như vậy, thức ăn ủ chua này có thể cho gia súc nhai lại ăn bắt đầu từ tuần thứ 8. Thức ăn này được bảo quản cho gia súc ăn dần trong 6 tháng. Mỗi lần lấy thức ăn ra xong phải che phủ cẩn thận, tránh nước thấm vào hố ủ. - Hố ủ phải chắc chắn, đáy hố phải bằng phẳng, hố có ít nhất 2 mặt đứng và hố được thiết kế, chọn vị trí sao cho không ứ nước, đọng nước, thấm nước. - Xác định độ nén chặt: Vạch 1 vạch ở mặt trong của hố ủ còn trống để đánh dấu khoảng cách 15-20 cm từ đáy hố lên. Khi cho thức ăn vào hố đến vạch đã đánh dấu thì giậm nén cho tới khi lớp thức ăn tụt xuống còn 7-10 cm. Tiếp tục lại vạch lên thành trong của hố khoảng cách 15-20 cm, tính từ lớp thức ăn vừa nén xong. Chất thức ăn đã băm nhỏ đã trộn phối nguyên liệu vào hố ủ và đánh dấu tương ứng với bề rộng của 5 ngón tay khép lại. Cứ làm như vậy cho tới khi hố ủ đầy.
3. Phương pháp ủ thân, lá ngô với urê - Chuẩn bị các nguyên liệu cần thiết với tỷ lệ như sau:
Cây ngô thu về phải phơi tái bằng cách dựng ở bờ rào 2-3 ngày hay băm nhỏ 5-10 cm rồi tãi ra phơi cho bay bớt hơi nước 1-2 ngày trong điều kiện mùa Đông không có nắng vì cây ngô có hơi tái thì sau này mới dễ ngấm nước có hòa tan urê. Quy trình ủ được tiến hành như sau: Hòa tan urê, muối vào nước theo tỷ lệ trên. Cho từng lớp cây ngô băm nhỏ vào bể, mỗi lớp dầy 10-15 cm (nửa gang tay). Sau đó, dùng ôzoa tới nước urê vào lớp rơm đã rải. Dậm nén chặt bằng chân hoặc dùng cối đá lăn đi lăn lại cho thặt chặt. Cho lớp cây ngô khác rồi lại tới nước urê. Cứ như vậy cho đến khi đầy hố ủ và hết nguyên liệu rồi đóng hố ủ. - Cố gắng hoàn tất hố ủ trong 1 ngày. Càng nhanh càng tốt để urê không bị bay đi, đảm bảo chất lượng thức ăn. - Xếp các lớp cây ngô như trên xong phải ủ kín ngay bằng lá chuối, nilon, ... phủ lên trên cùng 1 lớp rơm mỏng 5 cm. Sau đó xếp 2-3 lớp gạch thật khít lên trên để nén.
- Nên bổ sung rỉ mật đường với tỷ lệ 10 lít rỉ mật cho 1 khối ủ có dung tích 1,5 m3 - Sau khi ủ 2-3 tuần bắt đầu lấy cho gia súc ăn. - Nuôi trâu, bò bằng khẩu phần có cây ngô già ủ urê chiếm 20-25% năng lượng toàn khẩu phần mà vẫn cho tăng trọng 10-11kg/tháng. Cây ngô già ủ urê có thể thay thế hoàn toàn cỏ khô và 1 phần cỏ xanh trong khẩu phần. Nguồn: cucchannuoi.gov.vn |