Các em học sinh lớp 9 có lẽ đã quá quen với những khái niệm về tác dụng từ. Trong những chương trình năm học lớp 7, các em có thể đã biết đến thí nghiệm cuộn dây có dòng điện chạy qua. Câu hỏi đặt ra là chỉ có dòng điện khi chạy qua cuộn dây mới xảy ra tác dụng từ? Nếu như dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hoặc dây dẫn có hình dạng nào khác thì nó có tác dụng nào không? Nếu bạn đang quan tâm đến vấn đề này, cùng đọc ngay bài viết về tác dụng từ của dòng điện – từ trường để biết thêm chi tiết nhé. Chúng tôi tin rằng chia sẻ mà mình mang đến sẽ làm cho bạn thấy hài lòng. Cùng bắt đầu thôi.
Thí nghiệm tác dụng từ của dòng điện từ trường
Thông tin về tác dụng từ của dòng điện – từ trường
Lực từ là gì?
Có thể thấy rằng, dòng điện khi chạy qua dây dẫn thẳng hoặc dây dẫn có hình dạng bất kỳ sẽ gây ra tác dụng từ. Chúng được gọi tắt là lực từ và có tác dụng lên kim nam châm đặt ở gần đó. Ta có thể nói rằng dòng điện có tác dụng từ.
Từ trường là gì?
Nhắc đến tác dụng từ của dòng điện – từ trường, ta không thể quên được từ trường. Kim nam châm được gọi là một nam châm thử, hay được sử dụng trong từ trường. Trong không gian xung quanh nam châm, dòng điện xung quanh sẽ có khả năng tác dụng lực từ lên trên kim nam châm được đặt trong nó. Ta có thể nói rằng không gian đó có từ trường.
Ngoài ra, tại mỗi trị trí nhất định trong từ trường của thanh nam châm hoặc dòng điện, ta sẽ thấy kim nam châm đều chỉ về một hướng xác định.
Cách nhận biết tác dụng từ của dòng điện – từ trường ra sao?
Cách nhận biết tác dụng từ của dòng điện – từ trường không quá khó khăn. Người ta thông thường không nhận biết trực tiếp từ trường bằng các giác quan. Sử dụng dụng cụ riêng là cách tốt nhất để có thể nhận biết, chính là chiếc nam châm thử.
Nhờ sử dụng nam châm có thể thấy rằng: nơi nào bên trong không gian có lực từ tác dụng đến kim nam châm thì nơi đó sẽ có từ trường.
Tác dụng từ của nam châm
Các tác dụng khác của dòng điện
Ngoài tác dụng từ của dòng điện – từ trường, dòng điện cũng có những tác dụng khác, đó chính là tác dụng hóa học và tác dụng sinh lý. Những tác dụng này đều được gặp rất nhiều trong các bài học, do đó bạn đừng bỏ lỡ tìm hiểu nhé.
Tác dụng hóa học của dòng điện
Dòng điện khi đi qua dung dịch muối đồng sẽ làm cho vật bên trong dung dịch nối với cực âm được phủ một lớp đồng lên. Đây gọi là tác dụng hóa học của dòng điện. Bởi thế, dựa vào những tác dụng này, người ta có thể dễ dàng đúc điện, mạ kim loại, luyện kim…
Tác dụng hóa học như vậy còn được ứng dụng vào để sản xuất đĩa CD nghe nhạc. Cách làm tương tự như trên đã cho ra được một số lượng đĩa lớn, đáp ứng nhu cầu mua và sử dụng đĩa giá rẻ.
Tác dụng sinh lý của dòng điện
Ngoài tác dụng từ của dòng điện – từ trường và tác dụng hóa học thì tác dụng sinh lý cũng đang được đánh giá rất cao. Dòng điện sẽ gây ra tác dụng sinh lý khi đi qua cả cơ thể động vật và cơ thể của con người.
Nếu như dòng điện có cường độ là 1mA và đi qua cơ thể người, nó sẽ gây ra cảm giác tê. Cơ thể sẽ bị điện giật và co cơ bắp lại. Dòng điện khi càng mạnh lên sẽ càng gây ra nhiều nguy hiểm đến sức khỏe, thậm chí là cả tính mạng của con người. Bởi dòng điện mạnh sẽ gây ra sự ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ thần kinh. Chúng khiến cho tim ngừng đập, hơi thở bị ngạt, dòng điện mạnh thậm chí còn gây ra tử vong.
Nếu như dòng điện có cường độ nhỏ, chúng thường được sử dụng để chữa bệnh. Phương pháp đó gọi là phương pháp điện châm. Trong cách này, điện cực sẽ được nối với các huyệt. Lúc đó dòng điện sẽ làm cho các huyệt kích thích hoạt động hiệu quả. Có thể nói ngày nay, Việt Nam đang là nước có nền y học châm cứu cực kỳ tiên tiến và hiện đại so với các quốc gia khác trên toàn thế giới. Rất nhiều người sử dụng phương pháp chữa bệnh này lâu dài và họ nhận được rất nhiều những hiệu quả tích cực.
Định nghĩa của từ trường là gì?
Bài tập và bài giải về tác dụng từ của dòng điện – từ trường
Bài tập
Bài tập tự luận
Bài 1: Có một số loại pin để lâu ngày cùng với một đoạn dây dẫn. Nếu như không có bóng đèn pin để thử, hỏi có cách nào có thể kiểm tra pin còn điện không khi trong tay chỉ còn một kim nam châm?
Bài 2: Giả sử ta có một dây dẫn chạy qua nhà. Nếu như ta không dùng dụng cụ đo điện, vậy có cách nào để ta biết được trong dây dẫn đó đang có dòng điện chạy qua hay không?
Bài tập trắc nghiệm
Bài 1: Trong những thí nghiệm phát hiện ra tác dụng từ của dòng điện, dây dẫn AB được bố trí ở vị trí như thế nào?
A Tạo với kim nam châm một góc nhọn
B Song song so với kim nam châm
C Vuông góc so với kim nam châm
D Tạo với kim nam châm một góc bất kỳ
Bài 2: Từ trường sẽ không tồn tại ở đâu?
A Xung quanh trái đất
B Xung quanh điện tích đang bị đứng yên
C Xung quanh dòng điện
D Xung quanh nam châm
Bài 3: Ta có thể kết luận dòng điện chạy qua một dây dẫn thẳng có từ trường dựa vào một hiện tượng nào dưới đây?
A Dòng điện làm cho kim nam châm luôn cùng hướng so với dây dẫn
B Dòng điện sẽ làm cho kim nam châm lại gần, dần song song và lệch khỏi hướng Bắc Nam lúc đầu
C Dây dẫn sẽ hút các vụn sắt lại gần so với nó
D Dây dẫn sẽ hút các nam châm lại gần so với nó
Đáp án bài tập
Đáp án bài tập tự luận
Bài 1: Mắc vào hai đầu dây dẫn với hai cực của pin cho dòng điện chạy qua dây dẫn. Ta đưa kim nam châm vào lại gần dây dẫn. Nếu như kim nam châm không chỉ đúng hướng Nam – Bắc thì có nghĩa là pin còn điện. Nếu kim nam châm chỉ chuẩn hướng Nam – Bắc thì nghĩa là kim nam châm không bị ảnh hưởng bởi tác dụng từ của dòng điện – từ trường, do đó pin đã hết điện.
Bài 2: Với bài tập này, ta có hai cách để có thể giải đáp.
Cách đầu tiên, ta có thể sử dụng dây dẫn đó và cuốn thành dây cuộn. Tiếp theo, ta đặt thanh sắt nhỏ vào trước cuộn dây đó. Ta áp dụng thông tin về tác dụng từ của dòng điện – từ trường. Nếu như bên trong dây dẫn có dòng điện, thanh sắt ngay lập tức sẽ bị hút.
Cách thứ hai, ta đưa một đầu thanh nam châm vào lại gần một dây dẫn đang căng thẳng. Nếu như dây bị rung hoặc dao động, điều này đồng nghĩa với việc bên trong dây dẫn có dòng điện. Còn nếu như dây không gặp vấn đề gì, có nghĩa là bên trong dây dẫn không có dòng điện.
Đáp án bài tập trắc nghiệm
Bài 1: B
Bài 2: B
Bài 3: B
Bài tập về tác dụng của dòng điện
Trên đây là những thông tin mà chúng tôi mang đến cho các bạn đọc về tác dụng từ của dòng điện – từ trường. Tin rằng qua những chia sẻ bổ ích này, bạn có thể bổ sung thêm kiến thức cần có cho mình. Vật lý 9 được đánh giá là khó nhằn, nhưng nếu có phương pháp học tập hợp lý, chắc chắn bạn sẽ cảm thấy thú vị và không khô khan đến như vậy. Đừng quên ghé qua trang web của chúng tôi và tham khảo thêm thông tin về đường sức từ nhé, cũng rất hay và thú vị đấy!